To tylko jedna z 4 stron tej notatki. Zaloguj się aby zobaczyć ten dokument.
Zobacz
całą notatkę
Historia ochrony przyrody w Polsce
Okres I Rzeczypospolitej
Ochronę zasobów przyrodniczych na ziemiach polskich wprowadzali już pierwsi królowie, kierując się zresztą troską o własne dobra. Bolesław Chrobry, dla przykładu, wyłączył z kategorii zwierząt łownych bobry, na które mogła polować - wyłącznie na jego polecenie - tylko specjalnie wyszkolona i utrzymywana kadra bobrowników, podczas gdy ludność miała obowiązek sprawowania pieczy nad żeremiami.
Inne, udokumentowane informacje, wynikające z feudalnego ius regale (czyli prawa wyłączności w korzystaniu z dóbr przyrody) dotyczyły ograniczania eksploatacji lasów oraz utrzymywania na określonym poziomie populacji dużych zwierząt łownych i ryb. W zależności od stanu zwierzyny mogli więc na nią polować wszyscy lub tylko możnowładcy, natomiast ochrona ryb polegała, między innymi, na wprowadzeniu okresów połowowych oraz reglamentacji liczby statków i rybaków. „Statuty” królów polskich i książąt litewskich
Statut „Wiślicki” Kazimierza Wielkiego (1357-62) wprowadził zakaz wyrębu dorodnych dębów oraz wypasu świń w cudzym lesie.
Satut „Warecki” Władysława Jagiełły (1420-23) objął ochroną cisa i pod groźbą kary śmierci (!) zabraniał wzniecania pożarów w lesie. Statut Sejmu Warszawskiego (1457) wprowadził zakaz wybierania młodych lisów z nor.
Statuty Wielkiego Księstwa Litewskiego (1529, 1566 i 1588) zabraniały niszczenia drzew bartnych oraz zabijania sokołów, łabędzi i bobrów, a także wprowadzały - z ograniczeniem prawa własności - strefy ochronne na odległość „rzutu pałką” od żeremii bobrowych, w których nie wolno było „...podorywać pola, kosić siana i wyrąbywać krzaków wierzby...”.
Stefan Batory wprowadził zakaz polowań w królewskiej Puszczy Niepołomickiej oraz obowiązek respektowania okresów ochronnych dla ryb i minimalnego rozmiaru oczek sieci rybackich.
S. Batory zarządzenie (1578), na mocy którego zakazano używania wołoków na Zalewie Wiślanym, ponieważ „wielką ilość narybku i ikry wyciągają i niszczą”. „Ustawa na wołoki” (1557) - całkowicie zakazywała ich stosowania na obszarze Puszczy Białowieskiej - istotne dla ochrony żubra.
Ochroniarska postawa i dalekowzroczna polityka dawnych władców polskich nie zawsze przekładały się na skuteczne działania zapobiegające ekstynkcji gatunków i rabunkowej gospodarce leśnej. Świadczy o tym historia tura, który mimo statusu zwierzęcia „głównego i patriarcharnego”, objętego ius regale, ostatecznie wyginął w 1627 roku. Nie udało się także powstrzymać wielkoobszarowej wycinki drzew, wskutek której lesistość kraju spadła z ok. 80% w X w. do ok. 40% w II połowie XVIII. U schyłku I Rzeczypospolitej król Stanisław August Poniatowski próbował wprawdzie zreorganizować leśnictwo w dobrach królewskich, ale nie miał wpływu na arystokrację i szlachtę, która przejęła większość dawnych królewszczyzn w drodze nadania i była zainteresowana wyłącznie zyskami czerpanymi ze sprzedaży drewna, potażu i popiołu, eksportowanych niemal do wszystkich państw europejskich. Wydany w 1778 r., dramatyczny w tonie, „
(…)
… nadmorskiego”,
rozporządzenie z 1906 o „zasadach określających działalność Państwowego Urzędu opieki nad pomnikami przyrody w państwie pruskim” rozporządzenie Ministerstwa Rolnictwa, Domen i lasów z 1907 „w sprawie ochrony w lasach pomnikowych tworów przyrody, rzadkich gatunków flory i fauny oraz zbiorowisk roślinnych” (zab. pruski).
Część aktów prawnych państw zaborczych nie przestała obowiązywać w II…
… „Ochrona Przyrody” (prace naukowych, akty prawne, informacje bieżące)
Okres II Rzeczpospolitej (1918-1939)
1. 1921 - Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej - zapis o zabytkach przyrody, określonych jako „wyższe dobro publiczne”.
2. Kilkanaście rozporządzeń Prezydenta RP lub ministrów kierujących różnymi resortami, na mocy których:
obejmowano ochroną gatunki roślin (kosodrzewinę) i zwierząt (żubra, bobra…
... zobacz całą notatkę
Komentarze użytkowników (0)