SOCJALIZM [łac.]: 1) powstałe w XIX w. ideologie i ruchy społ., dążące do równości i sprawiedliwości społ.; 2) określenie stosowane niekiedy do charakterystyki ustroju społ. tych krajów wysoko rozwiniętych (zwł. eur.), w których gospodarce rynkowej towarzyszy daleko posunięta redystrybucja dochodu nar. i realizacja koncepcji państwa opiekuńczego ( państwo dobrobytu, socjaldemokracja). Niektóre elementy idei socjalizmu XIX i XX-wiecznego występowały w ruchach protestu w średniowieczu i we wczesnej epoce nowoż. (ciompi, lewellerzy), w niektórych ruchach rel., utopiach renes. (T. Campanella, T. Morus). W XIX w. socjalizm był reakcją na wielkie zmiany społ., które poczęły się dokonywać we wczesnych fazach kapitalist. uprzemysłowienia: rozbicie tradycyjnych wspólnot i instytucji paternalizmu właściwych epoce przedprzem., masowa ruchliwość społ., rozpad tradycyjnych więzi, urynkowienie rozmaitych aspektów życia wcześniej regulowanych obyczajem, wyzysk, wykorzenienie i alienacja jednostek i grup społecznych. Termin socjalizm zawłaszczany przez liczne, często przeciwstawne i zwalczające się obozy ideowe i polit., należy do najbardziej wieloznacznych w dziejach ideologii i myśli społecznej. Ideologie i ruchy socjalistyczne.Socjalizm odwołuje się do takich wartości, jak równość, wspólnota, sprawiedliwość społ., a zwraca się przeciw alienacji, wywoływanej przez rynek, i przeciw wyzyskowi, powodowanemu przez kapitalizm. Wcześni socjaliści (Ch. Fourier, R. Owen) szukali realizacji tych wartości w budowie dobrowolnych wspólnot wytwórców. W 2 poł. XIX w. powstały liczne kierunki myśli socjalist. postulujące taką przebudowę ładu społ., która pozwoliłaby na realizację idei socjalistycznych W szczególnie rozwiniętej postaci idee te znalazły wyraz w pracach K. Marksa i F. Engelsa, którzy swe poglądy określili mianem socjalizmu naukowego, w przeciwieństwie do socjalizmu utopijnego poprzedników ( marksizm). We wczesnych pracach Marks dowodził, że własność prywatna nieuchronnie rodzi alienację, którą da się znieść dzięki uspołecznieniu. Socjalizm w rozumieniu klasyków marksizmu miał być kolejnym, koniecznym etapem hist. rozwoju ludzkości, efektem działania nieuchronnych, poddających się poznaniu praw. Jednocześnie jednak do stworzenia nowego ustroju jest konieczna, w myśl teorii marksistów, rewol. walka robotników, która ostatecznie obali skazany na zagładę ustrój kapitalistyczny. Na przeł. XIX i XX w. kontynuatorzy myśli Marksa, zwł. Lenin, R. Luksemburg, a później także Mao Zedong, starali się rozwinąć jego idee w taki sposób, by uwzględnić specyfikę obszarów zacofanych. Jednocześnie z ideami marksistów rozwijały się inne koncepcje socjalistyczne, postulujące stopniowe przekształcanie kapitalizmu przez uspółdzielczanie ( kooperatyzm), przekształcanie własności prywatnej we własność związków zaw. ( syndykalizm), obalenie państwa, co miałoby prowadzić do spontanicznego ułożenia się stosunków społ. na zasadzie wspólnotowej ( anarchizm), rozwój własności municypalnej ( Fabian Society), przekształcanie kapitalizmu przez reformy parlamentarne ( rewizjonizm, socjaldemokracja), w krajach roln. oparcie gospodarki na średnim chłopstwie i spółdzielczości ( agraryzm) i inne. Zróżnicowaniu koncepcji socjalist. odpowiadała wielość ruchów, wywodzących się z idei socjalist.; efektem prób zjednoczenia były Międzynarodówka I i Międzynarodówka II.
(…)
… jednak zachować bezpieczeństwo socjalne, sprawiedliwość społ. i minimalizować zróżnicowania społ.; program ten, nawiązujący do koncepcji socjalizmu rynkowego, miałby być realizowany przez znaczny udział sektora publ. (niekoniecznie państw.) w gospodarce. Socjalizm w krajach wysoko rozwiniętych. Ruchy socjalist., zwł. zaś socjaldemokracja, były jednym z gł. czynników przebudowy społeczeństw zachodnioeur…
…. utrzymywała się do lat 70. XX w., m.in. dzięki sukcesom polityki interwencjonizmu oraz wzrostowi bezpieczeństwa socjalnego, związanego z wprowadzeniem instytucji państwa opiekuńczego, w pewnej mierze także dzięki rozpowszechnieniu przekonania o sukcesach gosp. ZSRR i krajów, które wprowadziły sowiecki model gosp.-polityczny. Szukając możliwości pogodzenia racjonalności gosp., możliwej do osiągnięcia dzięki…
… nieproduktywnej), zwiększenia kosztów ochrony zdrowia, oraz stagflacji i narastających trudności budżetowych, a także pod wpływem wzrostu znaczenia idei neoliberalnych i neokonserwatywnych, zaczęto ograniczać zakres tych instytucji. W dalszym jednak ciągu redystrybucja dochodu nar. (przez budżet rozwiniętych krajów przechodzi ponad 40% produktu nar. brutto) odgrywa ogromną rolę. Wielkie znaczenie…
... zobacz całą notatkę
Komentarze użytkowników (0)