To tylko jedna z 7 stron tej notatki. Zaloguj się aby zobaczyć ten dokument.
Zobacz
całą notatkę
Wykład 8
Morfologia Dział nauki o języku badający i opisujący budowę wyrazów i reguły ich tworzenia (słowotwórstwo) oraz odmianę wyrazów (fleksję).
To jeden z poziomów SYSTEMU języka, wyróżniany obok fonologii, składni i leksyki
morfem - przypomnienie
Najmniejsza niepodzielna cząstka znaczeniowa wyrazu
Najmniejsza grupa fonemów, która niesie ze sobą określone znaczenie i której nie można podzielić na mniejsze jednostki znaczeniowe
Jest elementarną jednostką morfologii, jednym z uniwersaliów językowych
Funkcje: semantyczna i syntaktyczna
o morfemie
Najmniejsza znacząca jednostka języka, która jest składnikiem wyrazów w słowniku (leksemów) i ich form fleksyjnych w tekstach
Każdy morfem ma określone znaczenie oraz formę (brzmienie), która może wystepować w kilku wariantach
Morfem - połączenie formy i znaczenia
Tym samym morfemem są warianty, tzw. morfy:
ręk-/rąk-/ręc-/ręcz-
Ale już nie: pręd- i szybk-,
choć znaczenie jest podobne
Morfem a morf i allomorfy
wariant morfemu - morf
Np. morfem „pies”/”las” Warianty: „pś” (psi i zapach)/ „leś” Leś, las - to allomorfy, to morfy odpowiadające jednemu morfemowi, inaczej - są to warianty jednego morfemu
Allomorfy Wszystkie warianty danego morfemu charakteryzują się zespołem niezmiennych cech (tzw. inwariantem) odróżniających ten morfem od innych morfemów danego języka.
Morfem/morf Morf jest tekstową reprezentacją morfemu, podobnie jak głoska jest reprezentacją fonemu
Różne morfy mogą reprezentować ten sam morfem, który jest jednostką abstrakcyjną
Morfem homonimiczny
proś1 pros - ić
proś2 pros - ię
proś3 pros - ie
Morfem zerowy
W wyjątkowych wypadkach morfem może mieć znaczenie, a nie mieć formy!
To morfem zerowy, np. kot -
Morfemem zerowym jest końcówka fleksyjna, która informuje na przykład (jw.), że wyraz ten wystąpił w tekście w formie M.lp.
Trzy typy morfemów
Wg funkcji
Wg łączliwości
Wg pozycji morfemu w wyrazie
Funkcje morfemów
1a Funkcja semantyczna - posiadanie znaczenia odsyłającego do rzeczywistości
1b Funkcja gramatyczna, syntaktyczna, polegająca na sygnalizowaniu roli wyrazu w zdaniu, na sygnalizowaniu relacji wewnątrztekstowych
1.a.a. Morfemy semantyczne (tj. z przewagą funkcji semantycznej)
Rdzenne, leksykalne - wnoszą znaczenie do wyrazu, stanowią najważniejszy człon wyrazu, np. „pies-”, „dziś”
(…)
… funkcje wypowiedzi
Operowanie końcówkami przypadków
Użycie for dawnego biernika rzeczowników męskoosobowych, np. pany, króle, chłopy
Wprowadzanie form dawnego narzędnika, np. takimi słowy, skrzydły husarskimi
Operowanie czasem
Np. stosowanie praesens historicum lub futurum historicum
Operowanie liczbą
Świadome użycie liczby pojedynczej zamiast mnogiej lub odwrotnie
Np. Gościu, siądź pod mym liściem...
Operowanie osobą
„my król”
Operowanie rodzajem
np. w celu scharakteryzowania regionu lub środowiska: ten krawat - ta krawatka
Operowanie stroną czasownika i trybem
Przekształcenia słowotwórcze
Neologizmy
Deminutiva (wyrazy zdrobniałe)
Augmentativa (wyrazy zgrubiałe, np. powieścidło, wąsiska)
Composita, np. zgniłozielony
Hipokoristikon (spieszczenia), np. chłoptyś,
Figury etymologiczne, czyli użycie blisko…
... zobacz całą notatkę
Komentarze użytkowników (0)