Wolność w Hessenowskiej filozofii wychowania
SERGIUSZ HESSEN (1887-1950)
(na podstawie: Podstawy pedagogiki, Studia z filozofii kultury)
Indywidualność - osobowość
Indywidualność oznacza dokładnie nie-podzielność. Indywidualność to niezastąpioność, dotyczy nie tylko człowieka, ale także jedynych w swoim rodzaju wydarzeń historycznych i pomników kultury („dziejowość jest indywidualna”). Jakikolwiek podział niweczy swoistą wartość indywidualności - podobnie jak podział diamentu niweczy jego wartość. Przeciwieństwem indywidualności jest egzemplarz (czyli przykład jakiegoś rodzaju, np. żaba = przykład żabowatości). Egzemplarz jest mechaniczny, indywidualność natomiast jest twórcza. Indywidualność zdobywamy dzięki zadaniom ponadindywidualnym: ponadczasowym zadaniom kultury (dążenie do prawdy, piękna i dobra). Indywidualność zdobywamy, stając się mikrokosmosem, zdobywając światopogląd, tzn. ujmując świat (makrokosmos) w całości. „Człowiek odzwierciedla w sobie cały świat, i im bardziej świadomy i wyraźny jest jego światopogląd, tym bardziej jest on osobowością, tj. mikrokosmosem, w którym świat odzwierciedla się w swój własny, niepowtarzalny i niezastąpiony sposób.” Światopogląd jest zawsze wykrywaniem sensu i urzeczywistniających się w nim wartości. Stosunek między osobowością a wszechświatem jest o wiele szerszy i bardziej pierwotny niż stosunek między poznającym podmiotem a poznawanym przedmiotem. Każdy wytwór kultury jest próbą ucieleśnienia wszechjedni świata, którą chciałbym wchłonąć - światopogląd tkwi w głębi życia duchowego, tam gdzie spotykam się z upragnioną wszechjednią. Czyli świat kultury i mikrokosmos osobowości to wytwory światopoglądu: dążenia do jedności.
Rozumienie
Rozumienie wydarzeń historycznych i pomników kultury (czyli tradycji) nie może opierać się na psychologii - historia bada sprawy indywidualne, a psychologia ogólne prawa przebiegu procesów psychicznych. „Matematyką” nauki historycznej powinna być filologia (czyli hermeneutyka). Zadanie filologa: „wyprowadzić z martwego tworzywa ukryty w nim sens, biorąc ze znaku wszystko to, co on mówi, i nie wkładając weń nic zbytecznego”. Filozofia
To samoistna nauka o sensie, treści i znaczeniu wartości kulturalnych, do których wdrożenie jest zadaniem wychowania. „Filozofia jest właśnie naukowym uświadomieniem tego, co intuicyjnie, bezwiednie tak dobrze jest znane każdemu człowiekowi, uczestniczącemu w procesie twórczości kulturalnej. Ponieważ tylko ten proces wznosi życie człowieka ponad prostą egzystencję, nadaje jej sens i dostojeństwo, to powiedzieć można, że filozofia jest samopoznaniem człowieka, jest poznaniem człowieka w jego człowieczeństwie”. Historia jest opowiadaniem o przeszłości człowieka, nagromadzonej przezeń w pracy nad dobrami kulturalnymi. Filozofia jest nauką o samych dobrach, ich sensie, składzie, prawach. A dobra te są właśnie celami wychowania.
(…)
… nie wyczerpie idei, np. można namalować nieskończenie wiele pięknych obrazów) choć nie są celami ułudnymi, jak np. perpetuum mobile czy kamień filozoficzny. Kultura zachowuje się w ciągłości dążeń do tych celów-zadań-wartości. Czyli tradycja możliwa jest przez zadanie, które ciągle domaga się rozwiązania: np. gdyby znikła idea liczby, znikłyby zadania dla matematyków, a tym samym cała matematyczna przeszłość…
… lepiej zapobiegać niż karać, a kar używają przede wszystkim uczyciele przemęczeni, znudzeni i bezsilni. A jednak tam, gdzie akceptujemy przymus, musimy też akceptować karę. Tylko jaką? Kara jako „akt prawny” - wydany przez sąd koleżeński z udziałem nauczyciela. Jeżeli ich autorytet jest silny, wystarczy nagana. Karane powinny być wykroczenia przeciwko szkolnemu prawu, przede wszystkim brak szacunku…
... zobacz całą notatkę
Komentarze użytkowników (0)