Przemiany zbiorowości wiejskich
Wieś a obszary wiejskie. Problemy wsi w Polsce jako residuum systemowe Przywołując na wstępie pojęcie „residuum”, które wprowadził V. Pareto, rozumiejąc przez nie pewne stałe, powtarzalne składniki zjawisk społecznych, coś pośredniego między uczuciami i działaniami, „osad psychiczny” (Kojder: 2000), pragnę nawiązać do tekstu K. Szafraniec (2002). W tytule artykułu - Polskie residuum systemowe - pytanie o rolę wsi i chłopów w procesach przekształceń ustrojowych , wieś i jej problemy zostały zaliczone do tej właśnie kategorii. W innym tekście) ta sama autorka stwierdza:
„Wieś ciągle jest w Polsce problemem nierozwiązanym. Jest ona takim naszym residuum systemowym. Jakkolwiek była i jest kluczem do rozwiązania wielu społecznych problemów, jej własne problemy zawsze pozostawały wtórne. W przeszłości cele strategiczne polskich przemian odnosiły się nie do wsi i nie do rolnictwa -raczej osiągane były ich kosztem” (Szafraniec 2005: 123).
Przemiany społeczne europejskich społeczeństw w XX wieku polegały głównie na procesach modernizacji, które sprawiły, że w różnym tempie zanikały społeczeństwa chłopskie i zanikała „wiejskość”, jako odrębna kategoria społeczna. Utożsamiano ją zazwyczaj z syndromem pewnych cech, obejmujących wymiar demograficzny, ekonomiczny, społeczny i kulturowy. Najczęściej kategoria „wiejskości” określane była przy pomocy następujących cech: relatywnie niskie zagęszczenie ludności na danym obszarze (wymiar demograficzny),
dominacja rolnictwa jako formy działalności gospodarczej (wymiar ekonomiczny),
specyficzne więzi społeczne, których podstawą były stosunki pokrewieństwa i sąsiedztwa oraz więź ze wspólnotą lokalną, kształtująca się w oparciu o stosunki osobiste i interakcje face to face (wymiar społeczny),
specyficzne instytucje życia zbiorowego, wyrastające z bezpośrednich relacji i rozbudowanych stosunków sąsiedzkich oraz normy i wzory działania, oparte raczej na wzajemnej pomocy i solidarności niż na konkurencji i współzawodnictwie (wymiar kulturowy i społeczny),
specyficzną mentalność, specyficzny system wartości, typ myślenia, któremu przypisywano ahistoryzm, tradycjonalizm, konserwatyzm, niechętny stosunek do zmian, „chłopski sposób myślenia”, ale także upór, wytrwałość i raczej skłonność do akceptacji własnej sytuacji społecznej niż dążenie do jej zmiany (wymiar kulturowy i społeczny).
Na temat jednej z cech kultury wsi, tradycjonalizmu chłopskiego, w sposób następujący pisał m.in. S. Czarnowski:
Tradycjonalizm chłopski To …] „obciążenie przeszłością”, ten tradycjonalizm kultury chłopskiej jest jedną z najbardziej uderzających cech tej warstwy. […]
(…)
…, ogólny wskaźnik solaryzacji brutto dla wszystkich poziomów nauczania, wskaźnik umiejętności pisania i czytania ze rozumieniem oraz produkt krajowy brutto przypadający na jednego mieszkańca (według parytetu siły nabywczej) wykazały, że parametry rozwoju społecznego obszarów wiejskich w Polsce są gorsze niż obszarów miejskich. Dokumentuje to poniższa tabela.
Tab. 1. Zróżnicowanie poziomów rozwoju…
… przez długi czas z perspektywy urbanocentrycznej, czyli z perspektywy ekspansji miasta i zacierania się różnic między miastem a wsią. W społeczeństwach nowoczesnych perspektywa taka staje się coraz mniej przydatna, gdyż obszary wiejskie upodabniają się do dominujących obszarów zurbanizowanych i coraz mniej się od nich różnią. We współczesnej socjologii wsi takie ujęcie, prezentujące continuum różnic…
… bezrobocie, które skupia się w byłych osiedlach pegeerowskich. Bezrobocie to ma charakter strukturalny i stanowi bardzo dotkliwy problem społeczny w skali lokalnej, chociaż jego skala liczona w wymiarze regionalnym bądź ogólnokrajowym nie przedstawia się już tak bardzo niepokojąco. Zarówno społeczne charakterystyki bezrobotnych (niskie kwalifikacje, syndrom tzw. wyuczonej bezradności) jak i oddalenie…
… dla rolników zaprzestających działalności rolniczej, fundusze na zalesianie, fundusze wspierające ochronę środowiska i dziedzictwa kulturowego wsi, rosnące zróżnicowanie mieszkańców wsi w wymiarze wykonywanego zawodu, zasobów kapitału kulturowego, stylu życia, przekształcenia więzi lokalnych, które prowadzą do kurczenia się obszaru więzi wspólnotowych i indywidualizacji jednostek i rodzin, wyłanianie…
… i Modernizacji Rolnictwa,
* wraz ze środkami z funduszu SAPARD i środkami z funduszy strukturalnych, Źródło: Informacja o stanie infrastruktury technicznej wsi na koniec 2004, http://www.min.rrw.gov.pl
Różnorodne źródła finansowania budowy infrastruktury technicznej na obszarach wiejskich, takie jak fundusze ochrony środowiska, środki z programu SAPARD i funduszy strukturalnych świadczą o zewnętrznym wspieraniu…
... zobacz całą notatkę
Komentarze użytkowników (0)