ks. Leszek Adamowicz
Wybrane problemy katolickiego prawa małżeoskiego w kontekście emigracji w wielokulturowej Europie
Prowadząc refleksję nad problemami życia religijnego we współczesnym świecie, w
którym stosunkowo łatwo zmienid miejsce zamieszkania, czy też znaleźd się w odmiennym niż rodzimy kręgu kulturowym, warto zauważyd, że konsekwencją migracji
jest także zawieranie małżeostw pomiędzy osobami, których, jak można założyd, połączyło uczucie miłości oblubieoczej, ale które wyrosły w rożnych tradycjach etnicznych, kulturowych, religijnych i językowych.
Dlatego też analizując współczesne problemy kanonicznego prawa małżeoskiego należy zwrócid uwagę właśnie na kwestie wielokulturowości i wielowyznaniowości
współczesnego świata. Jest to problem ważny dla polskich kanonistów, gdyż zarówno
osoby zawierające małżeostwo, jak i duszpasterze, pracownicy kurii i sądów kościelnych oczekują kompetentnych wyjaśnieo często skomplikowanych przypadków.
1. Punkt wspólny: porządek stworzenia.
Małżeostwo z ustanowienia Boga – Stwórcy jest „dobrem wspólnym” całej ludzkości.
Szacunek dla małżeostwa związany jest z szacunkiem dla prawa Bożego: naturalnego i
pozytywnego. Istotne cele i przymioty małżeostwa pochodzące z prawa Bożego nie
tyle nawet winny byd zaakceptowane, ale wręcz obowiązują każdego człowieka. Ponadto w Kościele katolickim prawo naturalne jest interpretowane przez Urzędu Nauczycielskiego. 1
1
Szerzej na ten temat: Z. Grocholewski, Refleksje na temat prawa. Prawo naturalne, Filozofia prawa, Kraków
2009.
Prawo Boże w wymiarze naturalnym, jak i pozytywnym, znajduje swoje miejsce w
systemie prawa kościelnego jako norma swoiście nadrzędna, a jednocześnie jako materiał normatywny, który winien zostad skonkretyzowany w historycznie ukształtowanej wspólnocie ludu Bożego. Konieczne jest jednak wyraźne wyinterpretowanie tychże norm, nie tylko ze względu na niemożliwośd od nich dyspensowania, lecz także
chodzi tutaj o nieograniczony niczym zakres personalny i czasowy ich obowiązywania.
Racją, dla której trzeba to uczynid, jest godnośd człowieka wynikająca z faktu stworzenia i ewangeliczne prawo miłości, którego wypełnienie stanowi ideał stosowania
wszelkiego prawa. Należy tutaj ponadto zauważyd, że nie tylko kwestia (nie)możności
dyspensowania od pewnych norm winna leżed u podstaw pozytywizowania i interpretowania prawa Bożego w obu formach. Fundamentalne jest tutaj podmiotowe potraktowanie człowieka jako osoby umiejscowionej w centrum porządku stworzenia
(prawo naturalne) i porządku odkupienia. Człowiek, niezależnie od swojego statusu
religijnego, jest podmiotem kompletnego pakietu praw i obowiązków. Stąd też niechrześcijanin, a także niekatolik wchodzący niejako w porządek prawny wspólnoty
Kościoła, wchodzi od razu z całym tym pakietem i staje się swoiście rozumianą „osobą” w Kościele. Użyty tutaj termin „osoba” ma oczywiście inną treśd aniżeli „osoba”
rozumiana jako podmiot praw i obowiązków kanonicznych. 2
2. Zasada wolności religijnej jako pochodząca z prawa naturalnego.
Ojcowie Soboru Watykaoskiego II w Deklaracji o wolności religijnej „Dignitatis humanae” stwierdzili, że: „najwyższą normą życia ludzkiego jest prawo Boskie, wieczne,
obiektywne i powszechne, przez które Bóg w planie swojej mądrości i miłości rządzi,
włada i kieruje całym światem i drogami wspólnoty ludzkiej”. I dalej „oświadcza, że
osoba ludzka ma prawo do wolności religijnej. Wolnośd ta polega na tym, że wszyscy
ludzie powinni byd wolni od przy
(…)
… do wolności
religijnej jest obowiązek uszanowania prawa innych do takiej samej wolności. Kodeks
Prawa Kanonicznego oraz Kodeks Kanonów Kościołów Wschodnich zasadniczo nie
mówią wprost o prawie do wolności religijnej. Leży ona jednak u podstaw wielu ich
konkretnych przepisów prawnych. Przede wszystkim należy wspomnied o częściach
księgi II KPK (kan. 208-231, 273-289) i odpowiednich kanonach KKKW z tytułu I, X…
… stanie prawnym Kościoła katolickiego, z przepisów zawartych
w Kodeksie Prawa Kanonicznego z 1983 roku, w Kodeksie Kanonów Kościołów
Wschodnich z 1990 r. wraz z ich autentycznymi interpretacjami, włącznie z Instrukcją
„Dignitas connubii” 18. Zasadniczy przepis dotyczący tej kwestii został promulgowany
w kan. 780 i 781 KKKW, któremu tylko w skromnej części odpowiada kan. 1059 KPK z
1983 r. Kanon ten brzmi…
… Vaticano 2005. Dalej skrót: DC.
zgoda była wyrażona w formie publicznej i, jeśli przynajmniej jedna strona należała do
jakiegoś Kościoła wschodniego akatolickiego, był zachowany święty obrzęd zawarcia
małżeostwa.”
Łacioski Kodeks Prawa Kanonicznego pomija w swoich przepisach koniecznośd odwołania się do prawa własnego niekatolickich wspólnot wyznaniowych, poprzestając
jedynie na wskazaniu i określeniu…
… w sprawie duszpasterstwa mał-
4. Forma prawna zawarcia małżeostwa.
Małżeostwo mieszane religijnie lub wyznaniowo może byd zawarte według katolickiej
formy kanonicznej lub, po uzyskaniu dyspensy od ordynariusza miejsca, w jakiejkolwiek formie publicznej. 12 Instrukcja Konferencji Episkopatu Polski poleca: „Jeśli strona
niekatolicka pragnie pozostad w swojej wierze i chce zawrzed związek małżeoski w
Kościele…
… i doradców katolickich będzie pomoc tym
rodzinom w wychowaniu dzieci oraz ewentualne wsparcie strony mniej chronionej
muzułmaoskiej rodziny, czyli kobiety, ażeby poznała i ubiegała się o swoje prawa.”15
Niezwykle więc ważne jest zabezpieczenie naturalnych uprawnieo strony katolickiej
do to tolerancji religijnej ze strony muzułmaoskiego współmałżonka. Z doświadczeo
pastoralnych i sądowych wynika…
... zobacz całą notatkę
Komentarze użytkowników (0)