To tylko jedna z 3 stron tej notatki. Zaloguj się aby zobaczyć ten dokument.
Zobacz
całą notatkę
Markiewicz „Wartości i oceny w badaniach literackich”
Czy można sobie wyobrazić literaturoznawstwo bez wartościowania? Nie, sam wybór zmusza nad do wartościowania.
Co się rozumie przez wartość? Przez wartość rozumiemy zdolność jakiegoś przedmiotu do spełnienia funkcji zaspokajającej określoną potrzebę ludzką. Wartość jest więc zawsze wartością dla kogoś - jednostki lub grupy społecznej i w tym sensie jest subiektywna, ale jednocześnie ma swój aspekt obiektywny, bo uzależniona jest od właściwości danego przedmiotu jako całości albo od właściwości jego elementów, albo wreszcie od stosunków między jego elementami lub właściwościami.
Jak wartość istnieje w przedmiocie i kiedy się ujawnia? Wartość istnieje w przedmiocie potencjalnie, ujawnia się zaś, aktualizuje w zaspokajającym potrzebę jego użytkowaniu. Obiektywny i subiektywny aspekt wartości. Trudno przyporządkować obiektywne wartości dzieła. Docierając do obiektywnych właściwości dzieła literackiego, możemy tylko wskazać, jaki rodzaj jakości wartościowalnej na tym substracie powstaje, ale czy i w jakim stopniu będzie to jakość wartościowa - tego na tym polu stwierdzić się nie da. (Wszystko, co możemy ustalić w jakościach obiektywnych, jest pod względem estetycznym co najwyżej możliwością lub prawdopodobieństwem oddziaływania)
Przyczyny trudności związanych z wartościowaniem dzieła literackiego. - przedmiotem oceny powinno być dzieło literackie, jako utwór niezależny od przeżyć odbiorcy, gdy tymczasem jakości wartościowe występują dopiero w konkretyzacjach dzieła literackiego;
- konkretyzacje te są w dziedzinie np. kategorii estetycznych czy idei utworu, wyznaczone przez dzieło literackie jako strukturę językową tylko w przybliżeniu; - w praktyce możemy wartościować dzieło literackie tylko pośrednio, poprzez własną jego konkretyzację, co najwyżej starając się uwzględnić również znane nam konkretyzacje innych odbiorców;
- trudność w zdefiniowaniu potrzeb, których zaspokojenie jest funkcją dzieła literackiego;
Konieczne warunki do oceny dzieła literackiego: - opanowanie języka (gramatyka, stylizacje historyczne, idiomy); - odpowiednie warunki psychiczne i fizyczne lektury(miejsce, światło, czas)lektury; - znajomość zastosowanej konwencji literackiej; - wyrobienie literackie(tzn. duży zasób doświadczeń analogicznych);
Warunki dostateczne do oceny dzieła literackiego: (są to czynniki niesprawdzalne) - wierne konkretyzowanie dzieła literackiego; - zrozumienie zamiaru artystycznego (może być tylko hipotezą);
- wrażliwość w danej dziedzinie literatury;
Typy wartości a) konstrukcyjne( artystyczne) b)emotywne(estetyczne)
Jakie kategorie wymienia w kontekście wartości konstrukcyjnej? - czynniki jednolitości (obecność wszystkich koniecznych składników przedmiotu, a więc jego całkowitość, funkcjonalna konieczność każdego składnika i wzajemne oddziaływanie na siebie poszczególnych składników, spoistość przedmiotu)
(…)
… dużą doniosłość, ale przeciwstawia je literackiej „doskonałości”. Proponuje oddzielenie krytyki literackiej, czyli estetycznej, rozpatrującej wartości konstrukcyjne, od krytyki idei czy postaw. Krytyka ta, choć dotyczy literatury, nie jest w jego rozumieniu krytyką literacką, lecz socjologiczną.
Stanowisko Markiewicza Wartości poznawcze i postulatywne są uzależnione od występowania w utworze wartości…
… twierdzi, że utwory są nieporównywalne. Wartość każdego utworu zależna jest od jego literackiego kontekstu i zmienia się wraz z jego zmianami. Np. ukazanie się Trylogii Sienkiewicza obniżyło dla współczesnych wartość powieści historycznych Kraszewskiego czy Jeża. Przy porównywaniu historyk literatury musi połączyć dwie postawy: uwspółcześniającą spojrzenie na utwór literacki przeszłości…
… posiadają właściwości(np. tragizm, komizm, wzniosłość) zdolne wywoływać względem siebie swoiste uczucia oceniające.
Ingardenowskie jakości metafizyczne wzniosłość, tragiczność (oczyszczenie), straszliwość, demoniczność, świętość (ale np. komiczność, czy groteskowość są jakościami estetycznie wartościowymi)
Jaką rolę wg. Ingardena mają wartości poznawcze? Granica między funkcjami poznawczymi…
... zobacz całą notatkę
Komentarze użytkowników (0)