Uwagi ogólne na temat indukcji eliminacyjnej i związku przyczynowego Miano indukcji eliminacyjnej otrzymały pewne schematy wnioskowania opracowane przez Johna Stuarta Milla, angielskiego logika żyjącego w XIX wieku. Od jego nazwiska otrzymały one nazwę kanonów (lub metod) Milla. Mill sformułował pięć kanonów: 1) kanon jedynej zgodności,
2) kanon jedynej różnicy,
3) kanon zmian towarzyszących,
4) kanon połączonej metody zgodności i różnicy,
5) kanon reszt.
Kanony Milla są to pewne sposoby wykrywania związków przyczynowo-skutkowych, na przykład miedzy jakimiś zjawiskami czy sytuacjami, na podstawie obserwacji jednostkowych faktów, w których owe zjawiska czy sytuacje się zdarzają. Miały służyć pomocą przy określaniu przyczyn jakichś zjawisk przyrodniczych, a także odkrywaniu zależności przyczynowo-skutkowe między różnymi zdarzeniami, których sprawcami i uczestnikami są ludzie. Ponieważ związek przyczynowo-skutkowy odgrywa kluczową rolę w indukcji eliminacyjnej Milla, omówimy kilka zagadnień, jakie z nim się wiążą. Związek przyczynowo-skutkowy Często znajdujemy się w sytuacji, gdy musimy wskazać przyczyny jakiegoś zjawiska, zdarzenia, lub faktu, albo chcemy sprawdzić, czy między konkretnymi zdarzeniami, zjawiskami, faktami istnieje związek przyczynowo-skutkowy. Nierzadko jest to bardzo trudne. Wielokrotnie za związek przyczynowo-skutkowy bierze się niesłusznie zwykłe następstwo czasowe określonych zdarzeń czy zjawisk, lub ich współwystępowanie. By wyeliminować tego typu pomyłki, trzeba gruntownie zbadać zależności między interesującymi zdarzeniami czy zjawiskami i sprawdzić, czy istotnie występują między związki przyczynowo-skutkowe, i jakie. Może się zdarzyć, że pewne fakty rzeczywiście często ze sobą współistnieją i na tej podstawie sądzimy, że wiąże je jakiś związek. Jednak ten związek nie zawsze jest jednoznaczny. Dlatego trzeba zbadać, (1) czy zdarza się, że określone zjawiska zawsze pojawiają się razem (tzn. jeśli nie ma jednego, to nie ma i drugiego, a jeśli jest jedno, to i drugie jest również); (2) czy też może bywa tak, że jakieś zjawiska niekiedy występują razem, a niekiedy osobno i niezależnie od siebie; (3) czy może przynajmniej jedno z nich zdarza się czasem bez drugiego. W pierwszym przypadku (1) (gdy zauważone zjawiska zawsze pojawiają się zawsze razem) możemy mówić o ścisłej zależności przyczynowo-skutkowej między tymi zjawiskami. Zaistnienie jednego z nich jest konieczne, a zarazem wystarczające do zaistnienia drugiego, tzn., gdy ono jest, to jest i to drugie, a gdy go nie ma, to nie ma i tego drugiego. Zatem jedno z tych zjawisk jest przyczyną drugiego. Natomiast w drugim przypadku (2) (gdy te zjawiska czasem jednak zdarzają się osobno) można przyjąć, że oba zjawiska nie są ze sobą powiązane przyczynowo, ale mogą mieć jakąś jedną wspólną przyczynę, która jednak inaczej zachowuje się wobec każdego z tych zjawisk - wystarcza np. do zaistnienia jednego z tych zjawisk, ale nie jest wystarczająca dla pojawienia się drugiego (do jego zaistnienia potrzebne są jeszcze inne przyczyny).
(…)
… wymienia się trzy warunki: „warunek konieczny”, „warunek wystarczający” oraz „warunek konieczny i wystarczający”. Warunkiem koniecznym (łac.: conditio sine qua non) jakiegoś konkretnego zjawiska „Z” jest jakieś różne odeń zjawisko „Zk”, bez którego zjawisko „Z” nigdy się nie wydarzy. Zauważmy, że warunek konieczny odwołuje się do negacji: jeśli nie ma jednego, a mianowicie tego, które jest warunkiem…
… „Z”, a jeśli go nie ma, to nie ma i zjawiska „Z”. Np. warunkiem wystarczającym i zarazem koniecznym uznania figury geometrycznej za trójkąt jest posiadanie przez nią trzech boków (lub trzech kątów). Zawsze, ilekroć jakaś figura ma trzy boki, tylekroć jest ona trójkątem (warunek wystarczający). Jeśli zaś nie ma trzech boków, to na pewno nie jest trójkątem (warunek konieczny).
Zauważmy jeszcze, że częstokroć dane zjawisko ma wiele warunków…
… ona cztery równe boki (bo romb również to ma), ani też nie wystarczy, by tylko miała tylko cztery równe kąty (bo każdy prostokąt to ma), ale obie te własności (cztery równe boki i cztery równe kąty) jednocześnie. Każda z tych dwóch własności osobno stanowi warunek konieczny do uznania danej figury za kwadrat, ale nie jest wystarcza. Z kolei warunkiem wystarczającym jakiegoś zjawiska „Z” jest jakieś różne…
... zobacz całą notatkę
Komentarze użytkowników (0)