PROBLEM UZASADNIANIA
Zdania empiryczne nigdy nie mogą być ostatecznie uzasadnione - ich treść wykracza poza świadectwa doświadczenia, pozostaje racjonalna wiara w to, co jest bardziej uzasadnione niż coś innego (K. Ajdukiewicz).
Postawa racjonalna - żadnemu przekonaniu nie daje się wiary w stopniu większym, niż stopień niezawodności metody użytej do jego uzasadnienia.
Definicje uzasadniania (K. Ajdukiewicz; niewystarczające):
1. Uzasadnić dane twierdzenie to dojść do jego uznania na drodze gwarantującej prawdziwość.
2. Uzasadnić dane twierdzenie to dojść do jego uznania na drodze gwarantującej prawdziwość bądź zapewniającej wysoki stopień prawdopodobieństwa tego twierdzenia (sens operacyjny). Na gruncie tej definicji uzasadnienie jest stopniowalne.
Podział nauk ze względu na ich metodę (sposób uzasadniania ich twierdzeń):
(A) Nauki dedukcyjne (uzasadnianie nieempiryczne) - logika i matematyka.
- zagadnienie wyboru aksjomatów,
- zagadnienie reguł wnioskowania.
(B) Nauki indukcyjne (uzasadnianie empiryczne) - pozostałe nauki.
- komparatywność pojęcia uzasadniania,
- problem teorematów (podstawowych twierdzeń),
- brak gwarancji prawdziwości (związany z zastosowaniem metody indukcyjnej).
Asercja zdania - gotowość do podjęcia działania, które w razie prawdziwości tego zdania będzie korzystne, a w razie fałszywości niekorzystne.
Porządki pytań:
1. Quid facti? - jakie są fakty, jakie metody są faktycznie uznawane uzasadniające asercje (część opisowa)
2. De iure - pytanie o cel: czy kierując się w uzasadnianiu twierdzeń uznanymi metodami można mieć gwarancję dojścia do wiedzy?
Wnioskowania:
- subiektywnie pewne - pewność, z jaką uznaje się przesłanki przenosi się na pewność, z jaką uznaje się wniosek,
- subiektywnie niepewne - wniosek jest uznawany z mniejszą pewnością, niż przesłanki, ale z większą niż dotychczas.
Podział metod uzasadniania twierdzeń
TEORETYCZNE (nieempiryczne)
(A) BEZPOŚREDNIE
a) przez aksjomaty,
b) przez definicje,
c) przez konwencje.
Kwestia uzasadniania aksjomatów (np. zaprzeczenie V aksjomatu Euklidesa prowadzi do stworzenia niesprzecznych geometrii nieeuklidesowych).
Konwencjonalizm (definicje) jako jedna z dróg do aprioryzmu
(B) POŚREDNIE - dowód dedukcyjny (formalny). Dedukcja - jeden z rodzajów wnioskowania subiektywnie pewnego. Kryteria poprawności dedukcji:
- poprawność materialna - prawdziwość przesłanek,
- poprawność formalna - wnioskowanie opiera się na regule logicznej (w szczególności na sylogizmie).
(…)
… w powiedzeniu, że słońce jutro nie wzejdzie. Jeśli nawet jest to niemożliwe do stwierdzenia, to i tak nie można tego wykluczyć. Wnioskowanie indukcyjne jest co najwyżej prawdopodobne, o ile w ogóle jest prawdopodobne. Dla uzasadnienia wniosku indukcyjnego nie można powołać się na prawa fizyki - z tego, że nie miały one zaprzeczenia dotychczas, nie wynika, że nie będą miały zaprzeczenia nigdy, są one zatem…
… jest wybiórcza, wymaga pokazania swojego obiektu (tego, co ma się obserwować), celu i punktu widzenia. Idea przychodzi najpierw, jest niezbędna do interpretacji obserwacji.
Można wykazać fałszywość teorii - falsyfikacja.
Schemat falsyfikowania (falsyfikacji)
[(T ⇒ O) ∧ ~ O] ⇒ ~ T
Krytyczny racjonalizm, falsyfikacjonizm, dedukcjonizm, hipotetyzm - skoro można niewątpliwie tylko falsyfikować, to można wiedzieć tylko to, co jest fałszem. Jeśli nawet teoria jest prawdziwa, nigdy się tego nie dowiemy.
Teoria jest empiryczna (naukowa), o ile jest falsyfikowalna (Koło Wiedeńskie - weryfikowalna), tzn. o ile istnieje możliwość jej sfalsyfikowania. Nie możemy weryfikować, ale musimy posiadać metodę oddzielania nauki od tego, co nauką nie jest.
Teoria T jest falsyfikowalna zawsze i tylko wtedy, gdy dokonuje jednoznacznego podziału…
… syntetycznych a priori. Jedną z najważniejszych zasad a priori jest zasada przyczynowości - rozum narzuca światu niezależne od doświadczenia i będące jego warunkiem zasady.
[⇒ wykład z 30.11]
3. B. Russell
Zasada przyczynowości (oczekiwania przyczynowe) jest wrodzona - a priori psychologiczne: wyprzedza doświadczenie, ale nie prowadzi do idealizmu kantowskiego.
4. Irracjonalizm (P. Strawson)
Przyczynowość…
…, uzasadniona wiedza empiryczna, jest ona tylko mniemaniem. Sceptycyzm + irracjonalizm - jesteśmy zmuszeni wierzyć.
Popper: samo sformułowanie problemu rodzi trudności. Język subiektywny, odwołujący się do umysłu, podmiotu. Zmiana na obiektywny (logiczny) sposób mówienia.
Sformułowanie subiektywne
Sformułowanie obiektywne
Przypadki znane z doświadczenia
Zdania empiryczne (obserwacyjne, bazowe)
Inne przypadki…
… stopień korroboracji - oczekiwanie, że w dalszych testach teoria będzie się zachowywała podobnie, jest kryptoindukcją (H. Putnam),
- nieadekwatność historyczna,
- przeniesienie cech badań normalnych na rewolucyjne (Kuhn) ?,
- czy zdania bazowe są falsyfikowalne? Tak - nie ma regresu lub jest niegroźny: przyjmujemy jakieś zdania lub ich klasę, które możemy w każdej chwili porzucić (niegroźny dogmatyzm…
... zobacz całą notatkę
Komentarze użytkowników (0)