Fragment notatki:
Dr. Hab. Maria Bijak – Kaszuba
Międzynarodowa integracja gospodarcza
Wykład II – Unia celna i strefa wolnego handlu
1. Preferencje celne jako istota unii celnej i strefy wolnego handlu:
Preferencje - polegają na tym, że kraje należące do unii celnej lub strefy wolnego handlu znoszą cła w handlu wzajemnym,
lecz utrzymują je w stosunku do krajów trzecich (tzw. cła zewnętrzne).
Cła zewnętrzne mogą być:
we wszystkich krajach członkowskich ujednolicone (przypadek unii celnej)
każdy kraj członkowski kształtuje je autonomicznie (przypadek strefy wolnego handlu)
W jaki sposób preferencje celne wpływają na handel międzynarodowy, międzynarodową alokację zasobów i na dobrobyt?
Teoria unii celnej sformułowana przez Jacoba Vinera – 1950:
Teoria unii celnej zakwestionowała tezę, że utworzenie unii celnej jest krokiem w kierunku wolnego handlu i w związku z tym,
przyczynia się do wzrostu dobrobytu.
Teoria pokazała, że utworzenie unii celnej przynosi dwojakiego rodzaju efekty:
większą liberalizację handlu między państwami członkowskimi
relatywnie większy protekcjonizm skierowany na zewnątrz ugrupowania.
Tym samym, wpływ unii celnej na alokację zasobów i dobrobytu może być dodatni lub ujemny.
Teoria wyodrębnia dwa efekty działania preferencji handlowych:
kreację handlu (trade creation)
przesunięcie handlu (trade diversion)
Kreacja handlu – oznacza pojawienie się nowych strumieni handlu między krajami liberalizującymi wzajemne obroty
handlowe. Nowe strumienie handlu są efektem zastąpienia droższej produkcji krajowej tańszym importem z kraju
partnerskiego. Podstawą występowania kreacji handlu są różnice w kosztach produkcji między państwami członkowskimi unii
celnej lub strefy wolnego handlu.
Kreacja handlu ma dwa aspekty:
aspekt produkcyjny, polega na bardziej efektywnym wykorzystywaniem zasobów (praca i kapitał będą przyciągane
i zatrudniane tam gdzie efektywność produkcji jest wyższa).
aspekt konsumpcyjny, jest efektem zastąpienia droższego towaru krajowego, tańszym towarem pochodzącym z
importu, z czym wiąże się wzrost dochodów realnych konsumentów w kraju importującym.
Przesunięcie handlu – oznacza zastąpienie importu pochodzącego od producentów z krajów trzecich, dostawami od mniej
efektywnych producentów z kraju partnerskiego, których konkurencyjność cenowa wzrosła na skutek zniesienia
wewnętrznych barier handlowych w obrębie unii celnej lub strefy wolnego handlu. Przesunięcie handlu jakkolwiek korzystne
z punktu widzenia konsumentów w krajach partnerskich jest szkodliwe z punktu widzenia racjonalnej alokacji zasobów i
dobrobytu.
3. Kreacja i przesunięcie handlu – podsumowanie:
Zarówno kreacja jak i przesunięcie handlu oznaczają wzrost obrotów handlowych na obszarze integrującym się. Efekty tego
wzrostu handlu nie są jednak tożsame z punktu widzenia ekonomicznego.
W przypadku kreacji, wzrost handlu przynosi pozytywne efekty produkcyjne i konsumpcyjne, a tym samym przyczynia się do
wzrostu dobrobytu. Natomiast w przypadku przesunięcia, wzrost wymiany między państwami członkowskimi wiąże się ze
skutkami negatywnymi z punktu widzenia alokacji zasobów i dobrobytu.
W związku z tym za łączny efekt wzrostu dobrobytu ekonomicznego w wyniku stworzenia strefy wolnego handlu lub unii
celnej, uważa się nadwyżkę kreacji handlu nad jego przesunięciem w odniesieniu do wszystkich towarów będących
przedmiotem handlu.
Dr. Hab. Maria Bijak – Kaszuba
Międzynarodowa integracja gospodarcza
Wykład II – Unia celna i strefa wolnego handlu
4. Efekt terms of trade:
Efekt terms of trade - jest to dodatkowy skutek preferencyjny liberalizacji handlu międzynarodowego (poza teorią unii celnej).
Polega on na zmianie relacji między cenami otrzymywanymi za eksport, a cenami płaconymi za import. Zmiana TOT oznacza
redystrybucję dochodu: przyjmuje się, że wzrost (spadek) TOT danego kraju (lub ich grupy) zwiększa (obniża) ich dobrobyt.
Wpływ unii celnej na TOT uczestniczących krajów jest niejednoznaczny:
Z jednej strony, każde przesunięcie handlu oznacza pogorszenie TOT, ponieważ tańszy dostawca z kraju trzeciego
zostaje zastąpiony droższym dostawcą z kraju partnerskiego, a więc ceny płacone za import rosną.
Z drugiej strony, ceny płacone za import z państw trzecich mogą się obniżyć, jeżeli – wskutek przesunięcia – spadnie
popyt importowy unii celnej na towary pochodzące z reszty świata. Dyskryminowani kontrahenci z państw trzecich,
dążąc do utrzymania swojej pozycji konkurencyjnej na rynkach państw członkowskich, będą skłonni do obniżenia
cen towarów eksportowanych na te rynki. W rezultacie, pogarszają się TOT odnośnych państw reszty świata, ale
tym samym poprawiają się TOT (i dobrobyt) krajów członkowskich unii celnej.
Przyczyna występowania specyficznego efektu strefy wolnego handlu są autonomiczne taryfy celne, stosowane przez
państwa członkowskie strefy wolnego handlu. Wiąże się z tym konieczność przyjęcia i stosowania określonych kryteriów, za
pomocą których towary będące przedmiotem handlu wewnątrz strefy byłyby kwalifikowane (lub nie) do preferencyjnego
traktowania.
Bez takiej kwalifikacji towarów, niezależne taryfy celne państw członkowskich utraciłyby wszelki sens, ponieważ produkty z
państw trzecich przedostawałaby się na obszar strefy przez granicę celną tego państwa, które w danym przypadku stosuje
najniższe cło.
Jeżeli państwa członkowskie strefy wolnego handlu utrzymują indywidualne zewnętrzne taryfy celne, prawdopodobne jest,
że towary z państw trzecich będą sprowadzane do strefy przez granicę celną państwa członkowskiego o relatywnie niskim cle.
Niepożądanym efektem tego stanu rzeczy będzie odchylenie handlu (trade deflection), polegające na sztucznym zwiększeniu
wymiany handlowej najbardziej liberalnego kraju członkowskiego strefy, zarówno z innymi krajami członkowskimi, jak i z
krajami spoza strefy. Czynnikiem warunkującym wystąpienie odchyleń w handlu są na tyle duże różnice w stawkach celnych
między państwami członkowskimi, aby korzyści z tytułu obejścia relatywnie wysokich ceł przewyższały dodatkowe koszty
transportu.
Przeciwdziałanie odchyleniom handlu polega na objęciu preferencyjnym handlem wewnątrz strefy tylko towary z niej
pochodzących, a więc spełniających określone kryteria. Kryteria stosowane w celu ustalenia kraju pochodzenia towaru
nazywane są zasadami pochodzenia. Każda strefa wolnego handlu posługuje się indywidualnie dobranym zestawem
typowych reguł pochodzenia.
Podstawową zasadą jest zwalnianie z ceł przez państwa członkowskie strefy tylko tych towarów, które zostały wysłane z
terytorium innego państwa członkowskiego i które posiadają świadectwo pochodzenia ze strefy.
Aby uzyskać takie świadectwo, towar musi sprostać jednemu z trzech typowych kryteriów:
kryterium całkowitego wyprodukowania spełniają je towary wyhodowane (płody rolne), wydobyte (surowce
mineralne), a także całkowicie wyprodukowane na obszarze strefy z surowców
i materiałów pochodzących ze strefy.
kryterium procentowe za pochodzące ze strefy uznaje się towary, w których cenie mieści się co najmniej
określony udział wartości dodanej w strefie
kryterium przetworzenia towary uznaje się za pochodzące ze strefy, jeżeli zostały tam poddane określonemu
(kwalifikującemu) procesowi przetwórczemu. Współcześnie kryterium to występuje najczęściej jako kryterium
kodu taryfowego.
Efekty restrukturyzacyjne - polegają na jakościowych zmianach w produkcji, podejmowanych przez podmioty gospodarcze
dostosowujące się do nowej sytuacji rynkowej, powstałej wskutek liberalizacji handlu. Efekty te nie mieszczą się teorii unii
celnej, ponieważ dotyczą wszelkiej liberalizacji handlu międzynarodowego, zarówno preferencyjnej, jak i niepreferencyjnej.
Dr. Hab. Maria Bijak – Kaszuba
Międzynarodowa integracja gospodarcza
Wykład II – Unia celna i strefa wolnego handlu
5. Schemat przebiegu procesów dostosowawczych spowodowanych liberalizacją handlu międzynarodowego:
Liberalizacja handlu
Wzrost konkurencji na rynku
Spadek cen i przeciętnej stopy zysku
Reakcja dostosowawcza producentów
Racjonalizacja produkcji – dążenie do
obniżenia kosztów przeciętnych przez:
usprawnienia techniki produkcji
zmiany organizacji produkcji
zmiany struktury produkcji
poszerzanie skali produkcji
Brak reakcji producentów
Prawdopodobna eliminacja z rynku
6. Jakościowe (restrukturyzacyjne) skutki liberalizacji handlu światowego:
Restrukturyzacja integrujących się gospodarek to nie tylko szansa na wzrost efektywności gospodarczej, ale również spore
koszty dostosowawcze, indywidualne i społeczne. W praktyce koszty restrukturyzacji przerzucane są do pewnego stopnia
na podatników i konsumentów.
7. Funkcje unii celnych w stosunkach międzynarodowych:
Unie celne związane z powstawaniem nowych państw:
Dotyczy to przypadków jednoczenia się odrębnych terytoriów w jedno państwo, w związku z czym niezbędna staje się
unifikacja taryf celnych, tak aby granice obszaru celnego pokrywały się z granicami politycznymi nowego państwa.
Przykłady:
niemiecki Zollveren towarzyszący zjednoczeniu Niemiec
strefa wolnego handlu, a później unia celna powstała po zjednoczeniu Włoch
unia celna Konfederacji Kanadyjskiej
unia celna Australii
unia celna Południowej Afryki
Unie celne obejmujące duży i mały kraj, przy czym mały kraj stanowi enklawę na terytorium dużego:
Przykłady:
unia celna Włoch i San Marino
unia celna Francji i Monako
Unie celne związane z preferencjami kolonialnymi:
Polegającymi na uprzywilejowaniu handlu między metropolią a krajami zależnymi.
Unie celne tworzone w celu ułatwienia handlu:
Między państwami członkowskimi, zwłaszcza jeżeli państwa te planują pogłębioną integrację.
Dr. Hab. Maria Bijak – Kaszuba
Międzynarodowa integracja gospodarcza
Wykład II – Unia celna i strefa wolnego handlu
8. Unie celne i strefy wolnego handlu w systemie GATT/WTO:
Wielostronny system handlu międzynarodowego (WTO) zobowiązuję uczestniczące kraje do prowadzenia polityki handlowej
według określonych zasad, z zasadą niedyskryminacji na czele.
Najważniejszym wyjątkiem od tej zasady są unie celne i strefy wolnego handlu, które są dyskryminacyjne w stosunku do
państw trzecich.
Artykuł XXIV GATT zezwolił sygnatariuszom Układu na tworzeniu unii celnych i strefy wolego handlu pod trzema warunkami:
bariery handlowe stosowane przez państwa członkowskie w stosunku do państw trzecich nie powinny być wyższe
niż przed utworzeniem unii celnej lub strefy wolego handlu
bariery handlowe powinny zostać wyeliminowane w odniesieniu do zasadniczo całego handlu między państwami
członkowskimi
postanowienia umowne prowadzące do utworzenia unii celnej lub strefy wolnego handlu powinny zostać
zrealizowane w rozsądnym okresie
Drugim wyjątkiem od zasady niedyskryminacji jest tzw. klauzula przyzwolenia dodana do treści GATT w roku 1979. Jest to
skrótowe określenie klauzuli specjalnego i zróżnicowanego traktowania krajów rozwijających się. Klauzula ta zezwala krajom
rozwijającym się na odstępstwa od KNU i innych reguł GATT, a zwłaszcza w szczególności na zawieranie preferencyjnych
porozumień handlowych bez konieczności przestrzegania wszystkich warunków art. XXIV GATT.
... zobacz całą notatkę
Komentarze użytkowników (0)