To tylko jedna z 3 stron tej notatki. Zaloguj się aby zobaczyć ten dokument.
Zobacz
całą notatkę
OPRACOWAŁ: O_orzeszek (2009/2010)
Omawiany tutaj temat dotyczy współzależności między układem przestrzennym miast
a różnymi jego funkcjami. W dobie lokacji jest to zapis dokonany w przestrzeni, w postaci
zabudowy, wyrażający potrzeby i możliwości gospodarcze mieszkańców, ale także efekt
planów i założeń teoretycznych, mających na celu nadanie kształtu zakładanej osadzie
obrazującego przyszłe potrzeby społeczeństwa. Niekiedy zapis w przestrzeni bywał
tylko wstępnym szkicem, niemniej od XIII w. na obszarach słabo zurbanizowanych
(między Łabą a Bugiem) pojawiły się miasta, których kształt, forma i plany przynoszą
zaszczyt nie tylko realizatorom, ale także ich projektantom.
Rozwój miast w średniowiecznej Europie wiązał się z przekształceniami ich układu
przestrzennego, przebiegającymi najczęściej żywiołowo, bez widocznych szerszych
koncepcji, w efekcie wielu wieków rozwoju. Jednakże w XIII w. powstały koncepcje
urbanistyczne rozwijające się w kolejnych wiekach. Układ przestrzenny miasta miał być
jednocześnie wygodnym i funkcjonalnym dziełem sztuki, który wg trzynastowiecznej teorii
miasta powinien być podkreślony poprzez jasność planu, funkcjonalizm i zastosowanie
odpowiednich proporcji. Powstały w średniowieczu regularny plan szachownicy występuje
najczęściej na ziemiach polskich i jest dla nich głównie charakterystyczny.
Plan przestrzenny miasta miał pierwotnie podporządkować przestrzeń potrzebom
duchowym jak i zawodowym tym, którzy mieli organizować życie miejskie, czyli kupcom
i bogatszym rzemieślnikom. Obok rynku tworzono skupiska rzemieślników, natomiast
w oddaleniu od placu centralnego osiadali ubożsi mieszkańcy lub ci, których pochodzenie,
zawód czy religia kwalifikowały w oczach współczesnych do miana „gorszych”. Pod murami
miasta osiedlali się biedacy, ludzie marginesu społecznego oraz przedstawiciele zawodów
hańbiących, m.in. kaci i oprawcy.
W ciągu trzech pierwszych wieków istnienia planu ulegał on ewolucji.
Można zauważyć wciąż zmieniające się kształty parcel oraz powstawanie nowych dzielnic.
Sam termin „miasto lokacyjne” posiada (w sensie przestrzennym) różnorodną treść.
Zwiera się w niej niekiedy i średniowieczny układ miejski (z modelową szachownicą ulic),
i XV-XVI- wieczne emporia (z rozbudowanym systemem placów targowych), i rozwinięte
przedmieścia.
Miasto wyróżniało się ściśle określonym, wyznaczonym w terenie obszarem.
Granica miasta była jednocześnie granicą różnych stref prawa. Nowa sieć miejska,
jak i model życia proponowany planem lokacyjnym wiązał się z okresem lokalizacji
na prawie niemieckim, która często przynosiła gwałtowne zmiany przestrzenne.
Dotychczasowe miasta zostają zmienione poprzez destrukcję istniejących zabudowań
i budowę nowych wg istniejącego planu lokacyjnego. Prace najczęściej rozpoczynano
od wykopania rowów (tak się dzieje m.in. we Wrocławiu, Przemyślu, Będzinie) lub innego
zaznaczenia granicy, np. w Płocku (zastosowano tam dokładny opis granicy w akcie
lokacyjnym), a w Kłobucku, Pilźnie i innych
(…)
… lub moszczenie głównych ulic. Te inwestycje wiązały się ze średniowiecznym
„uzbrajaniem” terenu, do którego dochodziła też budowa kloak, miejskich wodociągów
(rzadkich, ale już występujących) oraz studni.
Plan miasta lokacyjnego przewidywał także różnorodne urządzenia gospodarcze.
W pierwszej fazie budowy były to kantory kupieckie, warsztaty rzemieślnicze, kramy, jatki.
Przewidywano też pomieszczenia na wagę…
….
Ustawienie bryły kościelnej (orientowanej) a czasem także i dotychczasowa jej forma
określały kształt placu kościelnego oraz zmuszały architektów do wkomponowania
go wraz z cmentarzem przykościelnym w planowaną zabudowę. W planie miasta
(teoretycznie) często blok kościelny miał być styczny z blokiem rynkowym.
W przeciwieństwie do rynku można doszukać się stałego stosunku między powierzchnią
zakładanego…
... zobacz całą notatkę
Komentarze użytkowników (0)