CzęŚĆ IV Rozdział XX Ubóstwo jako zjawisko społeczne oraz przedmiot pracy socjalnej Jerzy Boczoń Witold Toczyski Anna Zielińska Istota problemu ubóstwa. Ubóstwo absolutne i względne. Mierzenie ubóstwa. Przyczyny ubóstwa. Walka z ubóstwem. Istota problemu ubóstwa W sporach dotyczących ubóstwa należy wyróżnić trzy płaszczyzny. Pierwsza dotyczy samej definicji ubóstwa, druga jego przyczyn, a trzecia ogólnych rozwiązań społecznych i gospodarczych, które mają przezwyciężyć ubóstwo. W zależności od opcji doktrynalnej, liberalnej czy też socjalistycznej, odmienna będzie zarówno jego definicja, jak i pogląd na przyczyny i sposoby walki z ubóstwem. Jednakże ta odmienność tłumaczenia problemu ubóstwa i przekładanie na praktykę społeczną sposobów walki z nim nie powinno dzielić społeczeństwa, albowiem racjonalne jądro problematyki ubóstwa ma tak elementarnie skomplikowany charakter, iż można powiedzieć żartobliwie, że wszyscy mają rację. Relatywizm spojrzenia na ubóstwo przynosi także korzyści, albowiem w gospodarce rynkowej dobroczynne skutki przynosi przenoszenie akcentów z twardych reguł socjalnych na sprawiedliwość społeczną i z powrotem. Pojęcie ubóstwa w świadomości społecznej funkcjonuje jako brak dostatecznych środków materialnych do życia, lako bieda, niedostatek. Ubóstwo można zdefiniować jako stan poniżej pewnego zmiennego w czasie progu dochodowego lub progu realizacji potrzeb w odniesieniu do jednostki, rodziny lub grupy społecznej. Głównym przedmiotem sporu na etapie formułowania definicji jest to, czy ubóstwo to stan niezaspokojenia podstawowych potrzeb życiowych (ujęcie absolutne) czy też jest sytuacją naruszenia zasad sprawiedliwości społecznej poprzez istnienie nadmiernego dystansu pomiędzy poziomem życia poszczególnych grup ludności (ujęcie względne). Podstawą dokonywania pomiarów i porównań może być przecież poziom dochodów, konsumpcji, stan zagospodarowania materialnego lub - w podejściu subiektywnym - poczucie deprywacji albo też kilka skumulowanych wskaźników; można rozszerzyć je także na sferę pozamaterialną. Zachodzi również konieczność ustalenia, na jakiej wysokości usytuować próg ubóstwa; zarówno w przypadku ubóstwa absolutnego jak i względnego, jest to decyzja w dużym stopniu arbitralna. Należy wreszcie rozstrzygnąć, czy ubóstwem możemy nazywać sytuację krótkotrwałego niedostatku, a jeśli nie - to jakie przyjąć kryterium czasowe. Wszystko to daje w efekcie duże rozbie ż ności w odpowiedziach na pytanie, kto w danym społeczeństwie powinien być uznany za ubogiego i w szacowaniu rozmiarów zjawiska. Ubóstwo absolutne i względne Zwolennicy podejścia absolutnego przyjmują jako kryterium ubóstwa warunki materialne nie zapewniające zaspokojenia minimalnych potrzeb człowieka. W tym ujęciu można wyróżnić też dwa znaczenia terminu ubóstwo absolutne - węższe i szersze,
(…)
… jest to więc miernik absolutny. Jego aktualizacja dokonywana jest jednak w oparciu o wzrost nie cen lecz średniego dochodu. Minimum obliczone po raz pierwszy w 1970 roku było w następnych latach ustalane zawsze jako 56% dochodu narodowego na l mieszkańca, czyli w sposób relatywny. Minimum socjalne dla pracującej osoby samotnej w Czecho-Słowacji stanowiło w 1988 roku 40% średnich zarobków, a dla emeryta - 36…
… i jakość towarów i usług. Dlatego np. Departament Spraw Socjalnych ONZ zaproponował syntetyczną ocenę poziomu życia według następujących kryteriów: poziom dochodów, mieszkanie, ochrona zdrowia, wykształcenie. Za objęte kumulacją ubóstwa uznano te osoby, które nie osiągają pewnego progu realizacji potrzeb w powyższych dziedzinach.
W Polsce najważniejszy miernik ubóstwa to minimum socjalne obliczane…
…%).
Ponieważ minimum socjalne oparte jest na kryterium niskich dochodów, odnoszą się doń wszystkie wymienione wcześniej zastrzeżenia, dotyczące tego typu mierników. Można również formułować pod jego adresem zarzuty bardziej szczegółowe, np. fakt, że koszyk zakłada zaspokajanie potrzeby typowych, nie uwzględniając specyficznych sytuacji związanych np. z chorobą czy charakterem pracy. Krytykuje się również włączenie…
… gdy średni dochód jest niewiele wyższy od minimum socjalnego i gdzie istnieje palący problem braku mieszkań, spór o ubóstwo absolutne i względne nie nabrał dotąd tak kluczowego charakteru. Wobec powszechnych braków, za ubóstwo uważa się na ogół warunki materialne nie zapewniające zaspokojenia podstawowych potrzeb.
Przyczyny ubóstwa
Różnica poglądów na przyczyny ubóstwa polega na podejściu do oceny rynku…
…. W pozornie przejrzystym mechanizmie polityki podziału, prowadzonym przez państwo wdarło się tak wiele instrumentów i mechanizmów pozasystemowych, że państwo utraciło właściwie strategiczną kontrolę nad tą polityką. Ograniczyło zatem zakres swojego oddziaływania do regulacji płac sektora państwowego na pograniczu minimum socjalnego. Natomiast pozostałe elementy polityki podziału (poprzez system podatkowy…
… XIII w encyklice Rerum novarum (1891) podkreśla, że wśród ludzi istnieją naturalnej różnice. Nie znaczy to jednak, że Leon XIII traktuje ubóstwo jako zło konieczne, nad którym należy przejść do porządku. Przyczyn nędzy robotników swojego czasu upatruje bowiem w konkretnych zjawiskach, które ostro krytykuje.
Pius XII w encyklice społecznej Quadragesimo anno z 1933 roku piętnuje podobnie…
… autorzy postrzegający ubóstwo jako zjawisko względne i będące skutkiem niesprawiedliwego, rynkowego systemu gospodarczego. Podział dochodów dokonywany poprzez rynek powoduje nadmierne zróżnicowanie warunków życia i dlatego wymaga daleko idącej korekty ze strony państwa. Narzędziami redystrybucji mają być wysokie, silnie progresywne podatki, rozbudowany system świadczeń społecznych, kontrola cen…
… społecznej samopomoc miała bardzo silne zakorzenienie. Wraz z eksplozją dobrobytu materialnego RFN enklawy samopomocy szybko się rozwinęły.
Równie intensywny typ penetracji i środowiskowej pracy proponują eksperci Szkoły Socjalnej z Arthus. W projekcie parasola i korzeni trawy walkę z ubóstwem osadzają w triadzie: społeczność lokalna - pracownik socjalny - władze lokalne. Zmieniają podejście do problemów…
… ze zmiany orientacji w walce z ubóstwem -jest stwierdzenie: zapobieganie jest lepsze niż leczenie. Toteż zasadniczy nacisk w pomocy społecznej kładzie się na pracę środowiskową. Głównym zadaniem pracownika socjalnego jest przeniesienie zainteresowania z indywidualnego klienta na środowisko, w którym on żyje. To środowisko jest bowiem najczęściej źródłem problemów, ale też i ono stwarza największe szansę…
… wyraźna segmentacja systemu zabezpieczenia społecznego, która wynikła z pierwszych kroków ku gospodarce rynkowej. Poszczególne przejawy ubóstwa mają autonomiczne instrumenty pomocy. Bezrobocie, bezdomność, niskie dochody, bezradność - stwarzają oddzielne tytuły przyznawania pomocy przez aparat państwowy lub samorządowy.
W zasadzie środek ciężkości walki z ubóstwem przechodzi na samorządy terytorialne…
... zobacz całą notatkę
Komentarze użytkowników (0)