Maxa Webera teoria socjologii stosunków politycznych
Max Weber niemiecki socjolog, żyjący w latach 1864-1920 był bezsprzecznie największym z niemarksistowskich socjologów stosunków politycznych. Wywarł on ogromny i nie malejący wpływ na wiele gałęzi nauk społecznych, w tym także na socjologię stosunków politycznych. Punktem wyjścia Weberowskiej socjologii stosunków politycznych jest poszukiwanie przyczyn, dla których nowoczesne społeczeństwa europejskie różnią się od innych znanych z historii lub występujących w innych częściach świata. To właśnie zagadnienie inspirowało Webera kiedy pracował nad teorią socjologii religii i w dużym stopniu przy opracowaniu jego teorii socjologii władzy. Istnieje jeszcze jedno podobieństwo między Weberowską socjologią stosunków politycznych a całokształtem jego poglądów socjologicznych. W socjologii władzy poszukuje on, tak samo jak i w odniesieniu do innych problemów socjologicznych, rozgraniczenia, a zarazem wzajemnych związków między trzema podstawowymi sferami życia społecznego: sferą władzy, sferą gospodarki i sferą wartości. Dla socjologii stosunków politycznych podstawowe znaczenie ma Weberowska analiza zależności istniejących między władzą a jej legitymizacją. Tu właśnie tkwi podstawowy wkład Webera do socjologii stosunków politycznych. Mówiąc o tym wkładzie, trzeba mieć jednak świadomość tego, iż stanowisko Webera bynajmniej nie stanowiło tak zasadniczego przeciwstawienia się marksizmowi, jak to sam Weber sądził. Jest natomiast wielką zasługą Webera, iż zagadnienia wartości w sferze polityki uczynił przedmiotem systematycznej analizy i wbudował je w swój system teoretyczny socjologii stosunków politycznych. Jest to trwały wkład do nauki, w żadnej mierze nie stanowiący logicznego przeciwieństwa w stosunku do marksistowskiej analizy życia politycznego. Centralnym pojęciem Weberowskiej socjologii stosunków politycznych jest "panowanie" [Herrschaft], które odróżnia on od władzy w sensie ogólniejszym, wynikającej z siły ekonomicznej; przykładem, który Weber tu daje, jest władza wielkiego banku w stosunku do poszukujących kredytu w warunkach, gdy bank posiada niemal monopolistyczną pozycje na rynku. Mamy tu do czynienia z władzą, ale nie z panowaniem w Weberowskim sensie tych terminów. Panowanie bowiem zakłada możność wydawania rozkazów, a nie tylko - jak w przypadku władzy ekonomicznej - zasadniczą przewagę, którą można wykorzystać do przeforsowania własnej woli. Panowanie jest więc relacją między władcą i rządzonym, w której ten pierwszy jest w stanie narzucać swa wolę w drodze wiążących rozkazów. Panowanie takie, dowodził Weber, nie może być jedynie wynikiem posiadania siły. Choć nie negował roli przemocy jako podbudowy stosunków panowania, to jednak trafnie podkreślał, że sama przemoc nie wystarcza, by system panowania mógł powstać i funkcjonować sprawnie w trwały sposób. Konieczne jest istnienie określonych wartości, przekonań, na których opiera się posłuszeństwo rządzonych w stosunku do panujących.
(…)
…. Panowanie tradycyjne, jak i panowanie charyzmatyczne potrzebne były Weberowi przede wszystkim jako punkty odniesienia w jego analizie trzeciego typu panowania - panowania legalnego - w którym widział osobliwość polityczną Zachodu. Ta właśnie analiza jest najważniejszą częścią Weberowskiej socjologii stosunków politycznych, a także - choć to już nie należy do tematu - Weberowskiej socjologii prawa…
… sprawnie w trwały sposób. Konieczne jest istnienie określonych wartości, przekonań, na których opiera się posłuszeństwo rządzonych w stosunku do panujących. Tu właśnie - w analizie rodzajów legitymizacji panowania - tkwi podstawowy wkład Webera do socjologii stosunków politycznych. W analizie tego zagadnienia Weber wyszedł od skonstruowania trzech "czystych typów" - w jego rozumieniu, typów idealnych…
… niemarksistowskiej socjologii stosunków politycznych - do teorii modernizacji politycznej. Panowanie tradycyjne opiera się na wierze poddanych w to, że władza jest prawowita, gdyż istniała zawsze. Władcy mają w stosunku do rządzonych prawa i pozycję panów wobec sług. Ich władza jednak ograniczona jest przez uświęcone tradycją normy, na których opiera się również samo ich panowanie. W tym sensie - powiada Weber…
… tradycyjnego, Weber śledził jego konkretne, a wiec właśnie nie czyste, mieszane wcielenia. Poddawał analizie stosunek patrymonializmu do feudalizmu, ujmując ten ostatni jako odmienny wariant panowania tradycyjnego, obfitujący w różne odmiany. W podobny, typologiczny, sposób ujął Weber inny typ panowania - Panowanie charyzmatyczne. Termin grecki charyzma oznacza u Webera jakąś niezwykłą jakość, dar posiadany…
... zobacz całą notatkę
Komentarze użytkowników (0)