Fragment notatki:
Prof. Janusz Bilski
Tworzenie i funkcjonowanie strefy euro
Wykład I – Teoria optymalnego obszaru walutowego
Teoria optymalnego obszaru walutowego – sformułowana na początku lat 60 przez Roberta Mundella, jest on uważany za
twórcę idei tworzenia stref walutowych po II wojnie światowej. Przesłanką podjęcia badań przez Mundella nad optymalnym
obszarem walutowym był tzw. eksperyment Kanadyjski. Na początku lat 60 – tych Kanada jako jeden z niewielu państw świata
wprowadza kurs płynny, mając nadzieję że ten reżim kursowy ochroni gospodarkę Kanadyjską to przed destabilizującym
oddziałaniem USA (impulsy koniunkturalne). Mundell ocenia, że eksperyment ten był nieudany, Kanada nie uniezależniła się
od oddziaływania gospodarki Amerykańskiej, poza tym sytuacja ekonomiczna Kanady pogorszyła się: powiększył się deficyt
na rachunku obrotów bieżących, zwiększyło się bezrobocie. Mundell podjął działania w celu wyjaśnienia jakie kraje powinny
stosować kursy płynne, a jakie kursy stałe, jakie przesłanki ekonomiczne decydują o wyborze jednego albo drugiego reżimu
kursowego. Następnie Mundell zaczął formułować warunki jakie powinien spełniać optymalny obszar walutowy, czyli strefa
w której obowiązują stałe kursy walutowe.
Budując model optymalnego obszaru walutowego Mundell próbował rozwiązać 2 problemy teoretyczne:
1. Wybór odpowiednich instrumentów polityki ekonomicznej, które zapewniają polityce ekonomicznej większą
efektywność. Optymalny obszar walutowy powinien zapewnić, przez odpowiedni wybór instrumentaliów, większą
efektywność polityce gospodarczej niż w obszarze zdezintegrowanym.
2. Stworzenie takich warunków ekonomicznych, które pozwalają gospodarce osiągnąć stan równowagi zewnętrznej
rozumianej jako równowagi bilansu handlowego, przy najniższych kosztach ekonomicznych, a więc żeby można było
osiągnąć równowagę zewnętrzną przy stabilnym wzroście gospodarczym, niskim poziomie bezrobocia i niskiej inflacji.
Obecnie w UGiW warunek ten nie jest osiągany. Osiągnięcie równowagi zewnętrznej Grecji łączy się z wysokimi kosztami.
Optymalny obszar walutowy wg Mundella:
1. Jest to terytorium, na którym cyrkulują różne waluty połączone sztywnymi i nieodwołalnymi kursami lub wspólna waluta.
Mundell (1) mówił o wprowadzeniu stałych i nieodwołalnych kursów walutowych.
2. Jest to strefa, w której prowadzona jest wspólna polityka monetarna, funkcjonuje wspólny BC.
3. Jest to obszar, na którym istnieje wysoki stopień mobilności czynników produkcji i relatywnie niski poziom tej mobilności
w stosunku do reszty świata. Kraje strefy euro są relatywnie krajami o bardzo wysokim stopniu otwarcia gospodarki,
natomiast strefa euro jako całość jest względnie mało otwartym obszarem gospodarczym.
4. Optymalny obszar walutowy zwiększa efektywność polityki ekonomicznej w stosunku do stanu przed integracją.
Utworzenie unii walutowej nie jest celem samy w sobie. Unia walutowa ma zapewnić krajom członkowskim lepszą
efektywność gospodarowania. Można tworzyć wspólne obszary walutowe, które nie będą obszarami optymalnymi.
Może być też tak że wspólny obszar walutowy obniży efektywność polityki gospodarczej i efektywność oddziaływania
koniunktury gospodarczej. Utworzenie UE obniżyło efektywność procesów gospodarczych w porównaniu do sytuacji
sprzed założenia strefy euro.
Przykłady, które obrazują jak kraje dochodziły do integracji walutowej:
Przykład 1:
Analizujemy sytuacje 2 państw, które charakteryzują się następującymi cechami: w punkcie wyjścia kraje te osiągają
równowagę zewnętrzną, występuje równowaga wewnętrzna definiowana jako stabilny poziom cen i niski poziom bezrobocia.
Kraje te jako priorytet polityki gospodarczej prowadzą politykę walki z inflacją. Stosowane są między tymi krajami stałe kursy
walutowe.
Wariant I: Występuje słaba mobilność czynników produkcji między krajami, następuje zakłócenie równowagi
zewnętrznej i wewnętrznej oraz wzrost popytu na towary z kraju A w kraju B. Mundell nie analizuje jakie przyczyny mają
na to wpływ. W konsekwencji w kraju A mamy nadwyżkę bilansu płatniczego, w kraju B mamy deficyt bilansu płatniczego.
Utrzymująca się nadwyżka w kraju A oraz coraz pełniejsze wykorzystanie mocy produkcyjnych powoduje nasilenie się w
kraju A presji inflacyjnej. W kraju B deficyt bilansu płatniczego powoduje recesje i wzrost bezrobocia. W kraju A jest
prowadzona polityka walki z inflacją, gdy by nie to w kraju A wystąpiła by silna presja inflacyjna, pogorszenie
konkurencyjności produktów z kraju A i kraje osiągnęłyby równowagę. Jednak polityka antyinflacyjna jest stosowana i
BC kraju A sterylizuje nadwyżkę płatniczą, ogranicza płynność rynku wewnętrznego i nie dopuszcza do powstania
procesów inflacyjnych. W konsekwencji kraj A hamuje inflację u siebie i przerzuca koszty osiągania równowagi
zewnętrznej na kraj B. gospodarka kraju B zostaje wprowadzona w recesję, zmniejsza się absorbcja wewnętrzna, spadają
ceny, powstają procesy deflacyjne i poprawia się konkurencyjność eksportu. To co dzieje się w kraju B nazywa się
dewaluacją wewnętrzną, która dotyczy krajów wchodzących w skład unii walutowej i wobec niemożliwości
przeprowadzenia dewaluacji następujące procesy substytuują efekt dewaluacji: recesja, zmniejszenie popytu
wewnętrznego, zmniejszenie deficytu budżetowego, zwiększenie bezrobocia, obniżenie płac i deflacja. Kraje bogate
przerzucają koszty osiągnięcia równowagi na kraje biedne. Są to konsekwencje niesprawnego działania mechanizmów
wyrównawczych i ograniczania procesów wyrównawczych przez kraje nadwyżkowe.
Wariant II: mamy wysoką mobilność czynników produkcji i usług. Zdaniem Mundella może to kompensować procesy
wyrównawcze osiągane do tej pory przez prostą zależność kurs cena. Zdaniem Mundella przesunięcie popytu między
krajem A i B może być kompensowane przez eksport czynników produkcji z kraju nadwyżkowego do kraju B, co pozwoli
Prof. Janusz Bilski
Tworzenie i funkcjonowanie strefy euro
Wykład I – Teoria optymalnego obszaru walutowego
osiągnąć stan równowagi na tym nowym już poziomie więzi ekonomicznych. Ten wniosek był eksploatowany w toku
dyskusji nad mechanizmami funkcjonowania strefy euro kiedy mówiono że różnice, brak synchronizacji cyklu
koniunkturalnego, brak mechanizmów wyrównawczych zostaną zastąpione przepływami czynników produkcji.
Wnioski:
Polityka monetarna jednego z państw może zakłócać równowagę zewnętrzną w krajach partnerskich.
Działanie mechanizmu wyrównawczego kurs cena może być zastąpione przez przepływy czynników produkcji.
Przykład 2:
Mundell podzielił świat na 2 państwa: USA i Kanadę. W tych państwach mamy 2 regiony: region zachodni i region wschodni.
Region wschodni produkuje materiały budowlane, a zachodni samochody. Następuje przesunięcie popytu na materiały
budowlane, spada popyt na samochody. W regionach zachodnich USA i Kanady pojawia się recesja i bezrobocie, a w regionie
wschodnim następuje przyśpieszony wzrost gospodarczy, a nawet przegrzanie koniunktury, pojawia się silna presja inflacyjna.
BC USA i Kanady stają przed trudnym zadaniem. Nie można przy pomocy tej samej polityki pieniężnej równocześnie hamować
wzrost inflacji w regionie wschodnim i wzrost gospodarczy w regionie zachodnim. Czy jest możliwe sprowadzenie takiej
polityki pieniężnej w strefie euro, która byłaby dobra zarówno dla krajów dotkniętych kryzysem zadłużeniowym i recesją na
południu Europy i równocześnie byłaby dobra dla krajów północy Europy? Nie, obecnie nie można prowadzić racjonalnej
polityki pieniężnej, bo jeśli założymy, że należy ograniczać popyt wewnętrznych w krajach południa, należy zwiększać
absorbcję wewnętrzną, to należy podnieść stopy procentowe. Jednak nie zgodzą się na to kraje bogatej północy, bo
wpłynęłoby to niekorzystnie na ich sytuację ekonomiczną – podwyższone stopy procentowe hamowałyby i tak niski wzrost
gospodarczy.
Mundell zadaje pytanie czy obszar walutowy musi pokrywać się z granicami państw? Uważa że idealnym rozwiązaniem jest
utworzenie 2 dolarów i 2 BC: dolar zachodni( dla Kanady i USA) i wschodni. W efekcie BC może prowadzić efektywną politykę
pieniężną – podwyższa stopy procentowe w regionie wschodnim i obniża stopy procentowe w regionie zachodnim.
Następnie zaczęła się dyskusja jakie powinny być kryteria przystąpienia do strefy walutowej:
Nurt 1 tradycyjny /egzogeniczny – ekonomiści koncentrowali uwagę na sformułowaniu warunków brzegowych jakie
muszą spełniać kraje jeżeli chcą przystąpić do optymalnego obszaru walutowego. Podejście to przyjmuje założenie, że
kraje nie muszą na dzień dobry spełniać wszystkich tych warunków, że funkcjonowanie w ugrupowaniu integracyjnym
powinno zwiększać konwergencję realną między krajami, powinno synchronizować przebieg faz cyklu koniunkturalnego,
tak aby nie występowały między nimi istotne różnice.
Nurt 2 endogeniczny. Podejście to wynika z badań Rosa, wykazał on w swoich badaniach, że wprowadzenie stabilnych
kursów walutowych sprzyja osiąganiu większej intensywności handlu między krajami, które usztywniają te relacje
kursowe, a za tym idzie tworzenie się silnych współzależności między tymi gospodarkami, co w konsekwencji może
doprowadzić do synchronizacji faz cyklu czyli konwergencji realnej. Badania te są poparte wynikami wprowadzenia
stabilnych kursów walutowych w Ameryce Łacińskiej. Wystąpienie tego typu zależności pokazuje też integracja
europejska. Stabilizowanie kursów walutowych w ramach europejskiego systemu walutowego przyczyniło się do
wzrostu handlu między krajami należącymi do ESW. Czy intensyfikacja wymiany handlowej powoduje że łatwiej jest
osiągać równowagę zewnętrzną? Istnieje poważne ryzyko, że zwiększenie intensywności handlu może dać w
konsekwencji trwały podział na grupę państw nadwyżkowych i deficytowych, co jest zjawiskiem niebezpiecznym.
Dyskusja na temat warunków jakie powinny spełniać kraje wchodzące do unii walutowej:
McKinnon sformułował kryterium mówiące o tym, że bardzo istotnym warunkiem uczestnictwa kraju w optymalnym
obszarze walutowym jest otwartość gospodarki, mierzona jako stosunek towarów które mogą być przedmiotem handlu
zagranicznego do towarów not tradeable, które nie są przedmiotem wymiany międzynarodowej. Zdaniem McKinnona
większa otwartość kraju zwiększa zależność cen krajowych od cen rynku światowego, co oznacza że kurs walutowy silnie
oddziałuje na poziom cen i pośrednio na poziom płac realnych. Oznacza to, że kurs walutowy może nie być efektywnym
instrumentem stabilizowania cen, skuteczniejsze tutaj mogą być działania z zakresu polityki fiskalnej. Wnioskiem generalnym
McKinnona jest że kraje o dużej otwartości gospodarki są dobrymi kandydatami do unii walutowych ze względu na
ograniczoną efektywność kursu walutowego. McKinnon zwraca uwagę na to że kraje o niskim stopniu otwarcia mogą
posługiwać się kursem walutowym i jest on wtedy efektywnym instrumentem polityki gospodarczej. Kraje o dużym stopniu
otwarcia mogą wchodzić do unii walutowych, rezygnować z polityki kursu walutowego, a kraje o niskim poziomie otwarcia
nie powinny. Badania McKinnona były prowadzone w latach 70 – tych i do tej pory są pozytywnie weryfikowane empirycznie.
W krajach takich jak Polska (w krajach emerging markets) rola kursu walutowego w sterowaniu procesami ekonomicznymi
jest duża. Ten kanał transmisji polityki monetarnej kursem walutowym jest efektywny.
Prof. Janusz Bilski
Tworzenie i funkcjonowanie strefy euro
Wykład I – Teoria optymalnego obszaru walutowego
Należy zwrócić uwagę że badania McKinnonna zbliżają rozważania Munella do rzeczywistości gospodarczej. Mudnell analizuje
sytuację państw, a nie regionów. Jest to urealnienie wniosków formułowanych przez Mundella. McKinnon opisuje w swoich
badaniach relacje między krajami unii walutowej a resztą świata. Zgodnie z założeniami Mundella McKinnon proponuje
stosowanie kursów płynnych między unią walutową a resztą świata jeżeli jest wspólny pieniądz. Jeśli są to sztywne kursy
walutowe między krajami tworzącymi unię idzie tu o kursy między krajami członkowskimi a resztą świata. Wniosek ten wynika
z założenia przyjętego przez Mundella, że podczas gdy poszczególne kraje tworzące unię charakteryzują się dużą otwartością
gospodarek unia jako całość jest tworem gospodarczym o niskim poziomie otwartości. Potwierdzają to badania statystyczne:
Francja, Niemcy są relatywnie otwarte, ale cała unia jest relatywnie mało otwartym tworem gospodarczym. McKinnon
proponuje stosowanie kursów płynnych między obszarami.
James Ingram zwraca uwagę że ważną rolę w formułowaniu warunków przystąpienia do unii walutowej powinien odgrywać
sektor finansowy. W dotychczasowych analizach koncentrowano uwagę na sferze realnej. Ingram mówi, że sektor finansowy
musi być dostosowany do wymogów integracji walutowej. Ingram uważa, że gospodarki o dobrze rozwiniętym ryku
finansowym o wysokim poziomie liberalizacji i wysokim poziomie deregulacji są lepiej dostoswane do wymogów unii
ponieważ mogą łatwiej absorbować okresowe nierównowagi zewnętrzne poprzez przepływy kapitału. Dojrzałe rynki
finansowe łatwiej absorbują szoki zewnętrzne które napływają do gospodarki, są w stanie je zneutralizować. W ostatnich 5
latach utrwalił się w wielu krajach europejskich pogląd że wprowadzenie zewnętrznej wymienialności walut, zliberalizowanie
przepływów kapitałowych oznacza że są to rynki dojrzałe. To jest nie prawda. Polski, Grecji czy Hiszpański rynek finansowy to
rynki o niedojrzałej strukturze instytucjonalnej, są to rynki płytkie o niskim wolumenie obrotów, rynki które same mogą być
źródłem zaburzeń finansowych a nie absorbują tych zagrożeń. Dystans dzielący rynki fin krajów Europy Środkowo –
Wschodniej i innych państw to jest ok 20 – 30 lat. Na tworzenie głębokiego sprawnego rynku finansowego jest potrzebne
wiele lat. Trzeba o tym pamiętać przy aplikowaniu Polski do strefy euro. Na naszym słabo rozwiniętym rynku finansowym, o
wadliwej strukturze instytucjonalnej kurs walutowy odgrywa bardzo istotą rolę jako instrument osiągania równowagi rynku
finansowego. Potwierdzają to liczne badania. Poza tym dobrze rozwinięte, zliberalizowane, zintegrowane rynki finansowe
poprzez przepływy kapitałów pozwalają w sposób rynkowy zbliżyć poziom stóp procentowych w krajach tworzących unię. To
wyrównywanie się ceny pieniądza dokona się automatycznie na warunkach rynkowych. Oznacza to, że wspólna cena
pieniądza, stopa procentowa na tym samym poziomie będą adekwatne do sytuacji poszczególnych państw członkowskich.
Administracyjne zbliżanie stóp procentowych jest zwykle nieefektywne dlatego że stopy te odbiegają w większości
przypadków od sytuacji w poszczególnych krajach członkowskich.
Kenen – wprowadził jako kryterium przystąpienia krajów do optymalnego obszaru walutowego stopień zróżnicowania
produkcji w kraju. Im bardziej jest zdywersyfikowana gospodarka tym łatwiej jest zrezygnować z kursu walutowego jako
instrumentu polityki gospodarczej. Kraje monoproduktowe o niezdywersyfikowanej strukturze powinny posługiwać się
kursem walutowym i jest to efektywne. Ten argument Kenena jest wytłumaczalny intuicyjnie, jeżeli gospodarka ma wiele
sektorów które mogą eksportować na przyzwoitym poziomie za granice, to wtedy kiedy kryzys dotknie jeden sektor to reszta
z nich może zrekompensować. Szoki międzysktorowe mogą być łatwo absorbowane.
Gruber i Sneijder akcentowali konieczność równoległych postępów w koordynacji i ujednolicaniu polityk pieniężnych i
fiskalnych. Nie było tu mowy jeszcze o tworzeniu unii fiskalnej ale wyraźnie podkreślano że unia walutowa bez koordynacji
polityki budżetowej jest tworem ułomnym.
Integracja polityczna
Integracja ekonomiczna
Integracja monetarna
Integracja monetarna jest konsekwencją zaawansowania procesów ekonomicznych. Osiągnięcie pewnego poziomu
zaawansowania integracji ekonomicznej powoduje przejście do etapu integracji monetarnej. Integracja ekonomiczna i
monetarna stwarzają dogodne warunki do intensyfikacji integracji politycznej. Nie ma tutaj zależności odwrotnej: integracja
polityczna nie wymusza integracji ekonomicznej i monetarnej. Jeżeli mamy do czynienia z takim zjawiskiem to wtedy tworzy
się hierarchiczna strefa walutowa, w które j dominuje jeden kraj (waluta jednego kraju).
Prof. Janusz Bilski
Tworzenie i funkcjonowanie strefy euro
Wykład I – Teoria optymalnego obszaru walutowego
Ewolucja poglądów Mundella: (różnica między Mundellem 1 a 2)
Różnice te dotyczą przede wszystkim problemów związanych z rynkami walutowymi i finansowymi. Bezpośrednią przyczyną
jest rozwój światowych rynków finansowych i zmiany jakościowe jakie dokonały się od początku lat 60 – tych, kiedy Mundell
formułował swoją teorią. Różnice:
1. Mundell 1 zakładał że polityka monetarna może absorbować szoki zewnętrzne przyjmując stacjonarne oczekiwania
kursów walutowych i stóp procentowych. W latach 60 – tych i na początku lat 70 – tych kiedy opisywano mechanizmy
ekonomiczne zakładano stałość kursów na poziomie punku wyjścia. Wynikało to z 2 przyczyn:
W tym czasie kursy były względnie stabilne w gospodarce światowej.
Operatorzy rynkowi nie mieli rozwiniętego instrumentalium badania przyszłych zmian kursów i stóp
procentowych.
Mundell 2 przyjmuje w swoich założeniach dynamiczne oczekiwania zmian kursów walutowych. Tę zmianę
wprowadził do badań rynków finansowych Dornbush. Teraz w analizach prognozowane są i wprowadzane do
modeli przyszłe zmiany kursów i stóp procentowych.
2. Munell 1 zakładał istnienie efektywnych rynków przy zastosowaniu kursów płynnych. Mudell 2 zmienia założenia: rynki
są efektywne przy zastosowaniu kursów stałych. Wiąże się to z poprawą efektywności polityki portfolio i lepszego
zarządzania rezerwami.
3. Munedll 1 zakładał że łatwiej jest utworzyć unię walutową (optymalny obszar walutowy) w małej grupie państw w
gospodarkach o wysoko homogenicznych strukturach. Mundell 2 uważa, że większy obszar gospodarczy o większej
dywersyfikacji gospodarek jest lepszym rozwiązaniem. Na większym obszarze łatwiej jest neutralizować napływające
impulsy koniunkturalne.
Szok – gwałtowny przebieg procesów gospodarczych silnie zakłócających istniejącą równowagę gospodarczą kraju. Opis ten
implikuje 2 ważne cechy szoku:
Musi być to działanie na tyle intensywne że jest łatwe do zidentyfikowania,
Jego działanie powinno być krótkotrwale.
Klasyczny szok powinien trwać w przybliżeniu nie dłużej niż 1 rok. 3 argumenty:
1. W długim okresie zmiany stop procentowych, zmiany kursu walutowego są proporcjonalne do podaży pieniądza – działa
tu neutralność pieniądza,
2. Przy analizie szoków monetarnych zakłada istnienie sticky price (lepkości cen),
3. Długotrwale działanie szoku oznacza że gospodarka nie reaguje na impulsy koniunkturalne i nie uruchamia procesów
dostosowawczych – oznacza to, że jest to ułomna gospodarka i mechanizmy działają źle.
Szok asymetryczny (zewnętrzny) – oddziaływanie tylko na część państw należących do unii walutowej. Jest to szok najbardziej
niebezpieczny jaki dotyka optymalny obszar walutowy dlatego, że uruchamia procesy dostosowawcze tylko w jednym lub
części państw zakłucając funkcjonowanie unii jako całości. Przykład; jeżeli mamy do czynienia z gwałtownym wzrostem cen
węgla na świecie to ten szok będzie dotykał przede wszystkim kraje wykorzystujące węgiel jako źródło energii, ale procesy
dostosowawcze związane z ceną mogą przenosić się na pozostałe. Przykład: gwałtowna aprecjacja kursu dolara
amerykańskiego będzie miała silny wpływ nie na wszystkie kraje strefy walu ale tylko na te kraje, które mają duży udział w
handlu z USA albo które rozliczając ten handel używają jako waluty fakturowania handlu dolara amerykańskiego.
Mundellowska teoria szoków dzieliła je na:
1. Szoki popytowe
2. Szoki podażowe
Źródła szoków popytowych:
1. Gwałtowna zmiana preferencji konsumentów
2. Szybka liberalizacja handlu i rozliczeń międzynarodowych
3. Przystąpienie do międzynarodowych organizacji gospodarczych lub ugrupowań integracyjnych – w 2004 roku w Polsce
4. Znacząca zmiana kursu walutowego (deprecjacja lub aprecjacja)
5. Nasilające się procesy inflacji w porównaniu do inflacji u głównych partnerów handlowych
6. Znaczące i szybkie zmiany cen podstawowych surowców
7. Im mniej zdywersyfikowana struktura produkcji tym kraje są bardziej narażone na te szoki
8. Gwałtowne załamanie się koniunktury, popytu inwestycyjnego na dobra z zagranicy
9. Sezony urodzajów lub nieurodzajów – szoki na rynku rolnym które przenoszą się do całej gospodarki.
Szoki podażowe – zmiany po stronie podażowej gospodarki mają najczęściej charakter długookresowy i nie mogą być
zaliczane do szoków. Zmiana produktywności kapitału, postęp techniczny, technologiczny, zmiany w strukturze gospodarczej
mają charakter długookresowy. Według Bilskiego nie są one szokami.
Prof. Janusz Bilski
Tworzenie i funkcjonowanie strefy euro
Wykład I – Teoria optymalnego obszaru walutowego
Przyczyny:
Gwałtowne zmiany cen surowców
Zliberalizowany dostęp do rynku państw o niższym poziomie rozwoju (szokiem dla gospodarek rozwiniętych państw
europejskich było podpisanie układu europejskiego, kiedy państwa Europy Środkowo – Wschodniej otworzyły swoje
rynki i zliberalizowały handel, to zadziałało jako szok podażowy na gospodarki niemieckie itp)
Znaczące zmiany kursu walutowego.
Klasyfikacja szoków:
1. Monetarne
Zmiana popytu i podaży na pieniądz – powoduje gwałtowne zakłócenie równowagi na rynku pieniężnym. Możliwości
oddziaływania tego szoku:
Może dezorganizować działanie mechanizmów rynku pieniężnego
Oddziałuje na sektor realny. Oddziaływanie tego szoku na sektor realny jest odnotowywane z opóźnieniem kilku
miesięcy.
Kurs walutowy – jest jednym z najbardziej uwarunkowanych zewnętrznie parametrów gospodarczych. Duża część
determinant zmieniających poziom kursu walutowego generowana jest z otoczenia zza granicy. Kurs walutowy jako szok
oddziałuje:
Na równowagę rynku finansowego
Na równowagę zewnętrzną gospodarki – rozumiana jako równowaga bilansu płatniczego
Zmiany stóp procentowych – wynikają ze zmiany polityki pieniężnej kraju, BC, rzadziej mogą być konsekwencją zmian
tzw. światowej stopy procentowej i dostosowaniem się krajowej stopy procentowej do tej światowej. Najczęściej za
światową stopę procentową przyjmuje się 3-6 LIBOR na USD. Oddziaływanie stopy procentowej – oddziałuje bardzo
wyraźnie na równowagę rynku finansowego, zmienia podaż i popyt na pieniądz, oddziałuje również na sferę realną,
koszty kredytów.
Przepływy kapitałów – powodowane są zarówno czynnikami krajowymi, jak i zagranicznymi. Wyraźnie wpływają na
równowagę rynku finansowego. W krótkim okresie nie wpływają na sferę realną.
2. Realne
Przyczyny procesów integracji europejskiej:
Immanentna logika rozwojowa integracji – kraje tworzące ugrupowania integracyjne po osiągnięciu wyraźnego
zaawansowania integracji skazane są na ucieczkę do przodu. Integracji takiej jaka dokonuje się w Europie nie można
zatrzymać. Jeżeli osiągnie się pewien poziom integracji, trzeba realizować kolejne etapy. Po utworzeniu wspólnego rynku
w UE aby wyeliminować mechanizmy nieuczciwej konkurencji przy pomocy instrumentów finansowych konieczne było
uruchomienie procesów monetarnych. Utworzenie unii walutowej wymaga poszarzenia integracji o unię fiskalną i unię
polityczną.
Kryzys międzynarodowego systemu walutowego – o integracji walutowej zaczęto mówić w Europie pod koniec lat 60.
Był to czas poważnego kryzysu światowego systemu walutowego. Wobec niestabilności dolara amerykańskiego i
zwiększającej się zmienności kursów walutowych postanowiono utworzyć strefę stabilizacji walutowej.
Korzyści wynikające z integracji monetarnej – eliminacja ryzyka kursowego i kosztów wymiany walut – oszczędności
wynikające z wprowadzenia kursów sztywnych lub wspólnej waluty.
Przyczyny integracji w innych regionach świata
Azja Południowo – Wschodnia – stworzenie mechanizmów współpracy i pomocy finansowej w krajach o słabo
rozwiniętych systemach finansowych lub krajach zagrożonych kryzysem. Procesy integracji monetarnej nasiliły się w Azji
po regionalnym kryzysie walutowym. Przykładem mechanizmów o charakterze integracji monetarnej na tym obszarze
jest utworzenie siatki swap. Do tej inicjatywy przystąpiły wszystkie większe kraje Azji Południowo – Wschodniej, a cele
utworzenia tej siatki swap była zapewnienie dostawy środków finansowych w czasach kryzysu.
Import wiarygodności finansowej – integracja państw Afryki Południowej. Małe kraje Afryki Południowej opierają
integrację na randzie afrykańskiej (walucie rynków południowej Afryki) importują w ten sposób wiarygodność finansową
do swoich państw.
Stwarzanie dogodnych warunków dla handlu międzynarodowego poprzez stabilizację wahań kursów i wprowadzenie
wymienialności walut. Przykładem zastosowania tego motywu są kraje Afrykańskie i kraje Ameryki Południowej.
Doświadczenie integracji państw Europy Zachodniej – procesy integracji rozpoczęły się na przełomie lat 60 i 70 i w tym czasie
można było wyodrębnić 2 koncepcje budowania unii walutowej:
Podejście I: „monetaryści” – punktem wyjścia miało być zawężanie marż wahań kursów walutowych i stworzenie
mechanizmów współpracy finansowej przede wszystkim dla zapewnienia dogodnych źródeł finansowania wzajemnego
na obszarze unii. Monetaryści zakładali że zawężanie marż wahań kursów wymusi na krajach członkowskich koordynację
polityki gospodarczej bo inaczej nastąpi rozerwanie relacji parytetowej. Zakładano więc dobrą wolę państw
Prof. Janusz Bilski
Tworzenie i funkcjonowanie strefy euro
Wykład I – Teoria optymalnego obszaru walutowego
członkowskich – jeżeli chcą przystąpić do strefy walutowej to po zlikwidowaniu zmienności kursów walutowych nastąpi
koordynacja polityki gospodarczej. Przykładami planów opartych na koncepcji monetarystów to 1 i 2 plan Bary.
Podejście II: „ekonomiści” – zalecano koordynację polityk gospodarczych i zbliżanie poziomu rozwoju gospodarczego w
krajach członkowskich – zwiększanie konwergencji realnej wśród państw należących do ugrupowania, a po osiągnięciu
tego wysokiego poziomu konwergencji kraje członkowskie powinny część swoich uprawnień gospodarczych przenieść
na poziom międzynarodowy. Po dokonaniu się tego zbliżenia gospodarczego będzie można mówić o integracji w sferze
walutowej, a więc ograniczaniu zmian kursów walutowych, usztywnianiu relacji parytetowych. W części państw
członkowskich integracja walutowa wyprzedziła konwergencję realną.
Okresy integracji:
1. 1970 – 1974 – był to czas realizacji tzw. planu Wernera. W tym czasie powstał wąż walutowy.
2. Od 1974 do 1979 – jest to okres wykształcania się strefy zależności marki niemieckiej.
3. 1979 – 1993 – funkcjonowanie europejskie systemu walutowego i europejskiego mechanizmu kursowego.
4. 1993 – 1999 – tworzenie unii według traktatu z Maastricht
5. 1999 – dziś – funkcjonowanie strefy euro unii gospodarczej i walutowej
Plan Wernera zakładał stworzenie strefy stabilizacji walutowej w ramach istniejącego porządku walutowego z Bretton
Woods. Twórcy tego planu ograniczali działania integracyjne do stworzenia mechanizmów stabilizacji kurów walutowych.
Konstrukcja ta zakładała wykorzystywanie dolara we wszystkich funkcjach monetarnych, a więc dolar miał być podstawą
nowego europejskiego systemu kursów walutowych. W tym czasie nie było możliwości stworzenia innego mechanizmu
kursowego. Lata 60 to okres bezwzględnej dominacji dolara oraz w końcówce lat 60 MFW podjął próbę stworzenia SDR i
próba ta był a nieudana.
Unia walutowa wg Wernera:
Jest to eliminacja marż wahań kursów walutowych aż po usztywnienie kursów przy pełnej i nieodwołalnej
wymienialności walut lub wprowadzenie do obiegu wspólnej waluty.
Jest to utworzenie centrum banków emisyjnych w którym super bank prowadziłby wspólną politykę pieniężną i
walutową.
Koordynacja polityki gospodarczej w celu eliminacji przesunięć przebiegu faz cyklu koniunkturalnego w krajach
członkowskich.
Pełna liberalizacja przepływów kapitałowych i stopniowe wprowadzanie swobody świadczenia usług finansowych.
Plan Wernera jest to kompromis między podejściem monetarnym i podejściem ekonomistów. Plan zakładał utworzenie unii
w ciągu 10 lat, nie przewidywał utworzenia wspólnej waluty, w bardzo ograniczonym stopniu planowano transfer kompetencji
ze szczebla narodowego na ponadnarodowy. Plan Wernera zakładał uruchomienie następujących, mechanizmów integracji:
Tworzenie wspólnotowych norm postępowania, które nakładały na kraje członkowskie określone obowiązki. Przykładem
jest tutaj wąż walutowy.
Koordynacja polityki gospodarczej - tworzenie średnioterminowych programów gospodarczych dla wszystkich państw
członkowskich, w których umieszczano wartości referencyjne dla podstawowych wielkości gospodarczych.
Stworzenie instytucji finansowej wspólnotowej której celem byłoby koordynowanie polityk pieniężnych krajów
członkowskich i stworzenie mechanizmów solidarnego finansowania wzajemnego przez kraje członkowskie.
Plan ten zakończył się fiaskiem – przyczyny:
Początek lat 60 był to wyjątkowo niedobry czas na inicjowanie procesów integracji gospodarczej. Na początku lat 70
mieliśmy do czynienia z największą recesją po II wojnie światowej, co było spowodowane kryzysem naftowym i
podwyżkami cen ropy na świecie. To spowodowało, że w krajach członkowskich wspólnoty pojawiły się deficyty bilansu
płatniczego i wystąpił ujemny wzrost gospodarczy z równoczesną wysoką inflacją sięgającą kilkunastu procent. To
wszystko zahamowało procesy integracji i pobudziło nacjonalizm ekonomiczny w krajach członkowskich, które zaczęły
ratować się przed kryzysem nawet jeśli miałoby to przebiegać kosztem integracji. W tym czasie nastąpiło przywrócenie
na krótki czas niektórych ceł w obrocie wewnętrznym, zaczęto również wprowadzać ograniczenia ilościowe w handlu
między krajami członkowskimi.
Drugą przyczyną załamania się planu Wernera było wadliwe działanie mechanizmów integracji zaplanowanych w
koncepcji Wernera. System węża walutowego działał sprawnie tylko przez 1,5 roku, zlikwidowanie obligatoryjnych marż
w stosunku do dolara amerykańskiego i wprowadzenie kursu płynnego sprawiło, że duża część walut wspólnoty wypadła
z tego systemu, od 1974 roku do systemu węża należała tylko jedna duża waluta – marka, pozostałe tworzyły tzw. cienie
marki niemieckiej – kraje te koordynowały politykę z Bundesbankiem. Wąż walutowy przestał być mechanizmem
integrującym kraje członkowskie.
Prof. Janusz Bilski
Tworzenie i funkcjonowanie strefy euro
Wykład I – Teoria optymalnego obszaru walutowego
2 element planu Wernera - Koordynacja polityk gospodarczych – Werner zaplanował wdrażanie średnioterminowych
programów gospodarczych z wartościami referencyjnymi dla podstawowych wielkości np. dla stopy inflacji, deficytu na
rachunku bieżącym. Koordynacja ta jednak była nieefektywna przez niechęć Niemiec.
3 element planu Wernera - Instytucje finansowe o charakterze koordynacyjnym – na początku lat 70 utworzono Europejski
Fundusz Współpracy Walutowej, który w przyszłości miał stać się centralną instytucją finansową wspólnoty – super bankiem
banków emisyjnych państw członkowskich. Przy powoływaniu tej instytucji popełniono podstawowym błąd – nie wyposażono
jej we własny kapitał. Mimo zaleceń większości ekonomistów kraje członkowskie nie zgodziły się na przekazanie środków do
tego funduszu. Brak środków powodował że fundusz nie mógł pełnić funkcji takiego poolu dla finansowania państw
członkowskich, a także nie mógł prowadzić wspólnej polityki walutowej co miał zapisane w statucie – nie mógł wpływać na
kurs dolara amerykańskiego bo nie dysponował środkami które pozwoliłyby mu na podjęcie takich działań.
... zobacz całą notatkę
Komentarze użytkowników (0)