Tametsi, Recepcja prawa rzymskiego i źródła prawa kanonicznego

TAMETSI 1563 akt prawny, który był wytworem Soboru Trydenckiego jednolita regulacja sposób zawarcia małżeństwa między katolikami
forma wyznaniowa obligatoryjną i powszechną formą zawarcia małżeństwa
warunki:
forma - ślub (declaratio consensus), czyli zgodne oświadczenie woli obojga nupturientów
dokonane przed proboszczem parafii jednej ze stron
i w asystencji dwóch świadków zapowiedzi - trzy kolejne niedziele lub święta z ogłoszeniem danych dotyczących przyszłych nupturientów, wezwanie wszystkich do wyjawienia ewentualnych przeszkód
możliwość zawarcia małżeństwa bez zapowiedzi na podstawie osobnego zezwolenia ( indultu ) biskupa
zwolnienie z obowiązku zapowiedzi szlachty polskiej egzamin przedślubny ze znajomości zasad religii chrześcijańskiej
rozpowszechnienie: Polska 1577, Francja 1579 (na mocy ordonansu z Blois, a więc na mocy władzy królewskiej - zmiana liczby świadków z 2 na 4)
katalog przeszkód zrywające - powodowały nieważność małżeństwa
pokrewieństwo
naturalne: w linii prostej i bocznej (VII stopień według komputacji kanonicznej, IV stopień od 1215, III stopień od 1918; obecnie IV stopień według komputacji rzymskiej)
cywilne/sztuczne (stosunek adopcji)
duchowe (chrześniak-rodzic chrzestny)
bigamia
cudzołóstwo
impotencja
śluby zakonne / wyższe święcenia
różność religii
brak chrztu
nieświadoma nierówność stanowa
uprowadzenie, przymus, błąd (np. brak właściwego plebana) wzbraniające - zakazy, które jednak nie wpływały na ważność zawartego już związku
niepełnoletniość
różnorodność wyznań między chrześcijanami
Istniał więc dualizm skutków , ponieważ prawo świeckie regulowało przeszkody w nieco inny sposób, np.:
zgoda rodziców
różnica pochodzenia (małżeństwa morganatyczne jak osobny typ małżeństwa osób z różnych stanów)
Zwalczano świekrostwo i snochactwo.
RECEPCJA PRAWA RZYMSKIEGO XV i XVI wiek
dwie strony recepcji:
teoretyczna - prawo rzymskie powinno mieć takie samo znaczenie jak prawo rodzime, Rzesza kontynuacją dawnego państwa rzymskiego, rzymskie prawo obowiązuje ratione imperii (już od XII w.)
praktyczna - przejęcie prawa rzymskiego przez praktykę prawną
przyczyny recepcji:
przekonanie, że prawo rzymskie obowiązujące w Rzeszy ułatwiło istotne wprowadzenie tego prawa
opracowanie i przygotowanie do zadań praktycznych justyniańskiego prawa rzymskiego (Corpus Iuris Civilis)
potrzeba ujednolicenia praw rozbitego na szereg praw lokalnych; prawo rzymskie odgrywało rolę unifikacyjną

(…)

… - ustawy uchwalane przez sobory powszechne (pierwszy w Nicei 325, ostatni w Watykanie 1962-65)
dekretały - ustawy papieskie
rozwój partykularnego prawa kanonicznego, np. statuty synodalne (uchwały synodów prowincjonalnych bądź diecezjalnych)
kompilacje o charakterze prywatnym, np. Collectio Tripartita
zbiory:
Dekret Gracjana (Uzgodnienie niezgodnych/rozbieżnych kanonów) - 1140-1150 - wcześniejsze zbiory…
… glosatorowie Dekretu Gracjana, np. Paucapalea
dekretaliści - znawcy kanonistyki
Liber extra (Dekretalia Grzegorza IX) - 1234 - zbiór opracowany przez prawnika Rajmunda z Pennaforte na polecenie papieża Grzegorza IX; podział na 5 ksiąg (1. Przepisy dot władzy ustawodawczej, wykonawczej i sądowej 2. Przepisy dot sądownictwa 3. Przepisy dot. duchowieństwa 4. Prawo małżeńskie 5. Kanoniczne prawo karne)
Liber Sextus Bonifacego VIII z 1298 - stanowiła niejako kontynuację poprzedniego zbioru
Clementinae 1317 - na polecenie Klemensa V; od czasu wydania zaprzestano wydawania urzędowych zbiorów
Extravagantes XVIw,
Corpus Iuris Canonici - od 1580 r. oficjalna nazwa na oznaczenie zbiorów; zbiór podstawowy i obowiązujący; obejmował 6 zbiorów:
Dekret Gracjana - 1140-1150- zbiór prywatny
Dekretały Gregorza IX - 1234…
…
rozwój nauki od pojawienia się Dekretu Gracjana
prawo kanoniczne jako główny przedmiot prawniczy (studium prawa rzymskiego i kanoniczego - tytuł doktora obojga praw)
oparte na prawie rzymskim - ecclesia vivit lege Romana
przenosiło instytucje prawa rzymskiego do praw świeckich
normowało strukturę Kościoła oraz prawa i obowiązki duchowieństwa, a także dziedziny dot. osób świeckich (zobowiązania, np. lichwa oraz osobowe prawo małżeńskie)
oddziaływanie na świeckie prawo małżeńskie, rozwój testamentu, kształtowanie się osoby prawnej, świecką procedurę sądową
w PL - statuty prowincjonalne, diecezjalne; statuty Mikołaja Trąby 1420 (kodeks polskiego ustawodawstwa synodalnego), zbiór Jana Łaskiego 1527, Stanisława Karnkowskiego 1579, Jana Wężyka 1628
kodeksy prawa kanonicznego:
potrzeba systematyzacji…
... zobacz całą notatkę