STRESZCZENIE
Temat VI: Prawo kanoniczne. Dekret Gracjana. Dekretyści i dekretaliści.
Tło historyczne
GRACJAN - urodzony w XII w., kameduła, magister szkoły w Bolonii.
Dla rozwoju nowego prawa kanonicznego duże znaczenie miał fakt, że Kościół w ramach reformy gregoriańskiej realizował program generalnej odnowy swoich struktur organizacyjnych, rozwoju sądownictwa oraz podejmował walkę z cezaropapizmem. W tych okolicznościach konieczny był własny system prawa, niezależny od prawa świeckiego. Czynnikiem pobudzającym była walka między imperium a sacerdotium; zarówno władcy świeccy, jak i papieże w sporze o władzę odwoływali się do autorytetu prawa. Dla prawa kanonicznego, już jako odrębnej dyscypliny, prawo rzymskie stało się istotnym źródłem posiłkowym. Rozwój nowego prawa w Kościele był zasadniczym warunkiem scentralizowania władzy w rękach papieża. To wymagało uporządkowania istniejących źródeł prawa - kanonów. W ciągu wieków różne czynniki prawotwórcze (sobory, synody lokalne, papieże, biskupi) wydawały szereg przepisów prawnych.
Źródła normatywne Dekretu
Powszechnie przyjmuje się, że Dekret powstał około 1140 r. W dziele tym autor, po raz pierwszy w historii, uporządkował ogromny materiał prawny tzn. ok. 3800 teksów normatywnych, jakie powstał w ciągu dziejów Kościoła. Teksty źródłowe Gracjan czerpał nie z dokumentów oryginalnych (z wyjątkiem jemu współczesnych), lecz z innych wcześniejszych zbiorów. Najważniejsze kościelne źródła normatywne, z których m. in. korzystał Gracjan to:
- Kolekcja Anzelma z Lukki
- Tripartita Iwona z Chartres
- Panormia Iwona z Chartres, a zwłaszcza wprowadzenie „O zgodności kanonów”
- Polycarpus Grzegorza od św. Chryzogona
- Liber de misericordia et iustitia Algera z Liège
Metoda pracy -Gracjan, posługując się dwoma metodami: metodą scholastyczną oraz przyjętą od Irneriusza metodą opracowywania tekstów prawnych, w sposób nowatorski wyselekcjonował i zgromadził różnorodny i bogaty materiał źródłowy, uwzględniając i uzgadniając dawne przepisy. Posługując się ogólnymi zasadami i pojęciami syntetyzował dwie przeciwstawne doktryny, nie po to, aby twierdzić, która z nich jest błędna, ale lecz by przedstawić trzecią, przezwyciężającą sprzeczność. Teksty Gracjana - granum = ziarno. Teksty poźniejszych komentarzy - paleae = plewy.
Struktura Dekretu
Część pierwsza Dekretu składa się ze 101 dystynkcji (Distinctiones), które z kolei dzielą się na kanony. 20 pierwszych dystynkcji poświęconych jest zagadnieniom podziału prawa i źródeł prawa (tractatus decretalium), pozostałe zaś traktują o osobach duchownych w ogólności, o ich obowiązkach i prawach oraz o warunkach i przeszkodach do święceń (
(…)
… dwie przeciwstawne opinie, teorie: kopulacyjną i konsensualną, stanowiąc, że węzeł małżeński powstaje dzięki zgodzie małżeńskiej, jednakże może być on rozwiązany, jeśli małżeństwo nie zostało dopełnione. DEKRETALISCI Dekretały = nowe ustawy nie wchodzące w skład Dekretu Gracjana.
W niedługim czasie po ukazaniu się Dekretu Gracjana powstały kolejne ważne, urzędowe zbiory ustawodawstwa papieskiego; były to Dekretały Grzegorza IX (1234 r.), Liber Sextus Bonifacego VIII (1298 r.), Klementyny (1317 r.). Nadto prócz tych zbiorów obowiązywały także przepisy zebrane na początku XVI w. w zbiorach prywatnych, zwanych Ekstrawagantami Jana XXII oraz Ekstrawagantami powszechnymi. Wszystkie te zbiory zostały określone wspólną nazwą Corpus Iuris Canonici (edycję tego zbioru zatwierdził papież Grzegorz XIII w 1580 r.). Połączenie urzędowe zbiorów oraz nadanie im wspólnej nazwy nie wpłynęło na wartość prawną poszczególnych zbiorów wchodzących w skład Corpus Iuris Canonici. Złączenie zbiorów podkreśliło jedynie ich pierwotną wartość. Znajdowały się w nich przepisy prawne, które obowiązywały zasadniczo w kształcie niezmienionym do pierwszego kodeksu prawa kanonicznego z 1917.
Podsumowując; dekretyści = komentatorzy Dekretu Gracjana…
… Grzegorza IX (1234 r.), Liber Sextus Bonifacego VIII (1298 r.), Klementyny (1317 r.). Nadto prócz tych zbiorów obowiązywały także przepisy zebrane na początku XVI w. w zbiorach prywatnych, zwanych Ekstrawagantami Jana XXII oraz Ekstrawagantami powszechnymi. Wszystkie te zbiory zostały określone wspólną nazwą Corpus Iuris Canonici (edycję tego zbioru zatwierdził papież Grzegorz XIII w 1580 r.). Połączenie…
... zobacz całą notatkę
Komentarze użytkowników (0)