SUKCESJA PAŃSTW
Jak wspominaliśmy, w prawie międzynarodowym obowiązuje zakaz uznawania
sytuacji nielegalnych, co skutkuje m.in. tym, że wszelkie zmiany terytorialne - zarówno
powstawanie nowych państw, utrata państwowości, dekolonizacja jak i „zwykłe”
transfery obszarów - muszą przebiegać w sposób zgodny z prawem międzynarodowym.
Współczesne prawo międzynarodowe zezwala na takie zmiany wyłącznie w drodze
sukcesji państw.
Sukcesja jest to zastąpienie jednego państwa przez inne, jeżeli chodzi o
odpowiedzialność za międzynarodowe stosunki związane z danym terytorium.
Należy zwrócić uwagę, że nie zawsze, nie w każdym przypadku sukcesji,
będziemy mieć do czynienia z taką samą sytuacją prawną państw zainteresowanych
(biorących udział w sukcesji). Okazuje się bowiem, że niekiedy mamy do czynienia z
nowymi państwami, a czasem - jakkolwiek zmienione - „efektem” sukcesji są te same
państwa. Kluczowe jest zatem pytanie o tożsamość państwową.
Brak wyraźnych reguł - decyduje praktyka:
- Indie - Indie niepodległe są tożsame z Indiami Angielskimi, ale Pakistan już nie.
- Jugosławia - Serbia i Czarnogóra nazwały się „Nową Jugosławią”, negatywne nastawienie opinii publicznej zdecydowało, że to jednak nie to samo państwo
- Hiszpania - królestwo jest kontynuatorem republiki (1931-1975)
- Zjednoczenie Niemiec: RFN jest kontynuacją Cesarstwa Niemieckiego (do 1870), Republiki
Weimarskiej (1918-1933), III Rzeszy (1933-1945).
To prowadzi do rozróżnienia między kontynuacją a sukcesją:
Problem istotny, od odpowiedzi na pytanie, czy państwo jest sukcesorem, czy
kontynuatorem poprzednika zależy, co dalej stanie się z traktatami zawartymi przez
państwo - poprzednika, co z archiwami i długami, co z członkostwem w organizacjach
międzynarodowych.
Kontynuacja - mimo zmian, nawet bardzo daleko idących - terytorium, ustrój,
nazwa) jest to to samo państwo, zachowana jest tożsamość i ciągłość, nie jest konieczne
uznanie, nie ma w zasadzie problemu przejęcia praw i obowiązków.
Z kontynuacją mamy do czynienia także w przypadku zastosowania konstrukcji
ius postliminii (restytucja władzy państwowej na danym obszarze) - mamy do
czynienia, gdy państwo upadło (np. na skutek zawojowania), a następnie po pewnym
czasie na tym samym (mniej więcej) terytorium powstaje państwo, które nawiązuje
nazwą i tradycją do poprzednika (przykłady - Polska po 1918 roku, Litwa, Łotwa i
Estonia po 1991 roku).
(…)
… są trzy dokumenty:
- Konwencja wiedeńska o sukcesji państw w odniesieniu do traktatów z 1978 roku
- Konwencja wiedeńska o sukcesji państw w odniesieniu do majątku państwowego, archiwów i długów z 1983
- projekt Konwencji o sukcesji państw w odniesieniu do obywatelstwa osób fizycznych z 1997 roku
Sukcesja w odniesieniu do traktatów
Szczególny status traktatów ustanawiających obiektywne reżimy
terytorialne (np. traktaty graniczne, traktaty dzierżawne - układ z 1903 roku o
wydzierżawieniu przez USA bazy morskiej Guantanamo) automatycznie wiążą
państwo - sukcesora - (podobnie jak klauzula rebus sic stantibus w Konwencji
Wiedeńskiej o prawie traktatów, ta klauzula również nie wpływa na traktaty graniczne).
Zatem w przypadku traktatów granicznych do czynienia z zasadą kontynuacji
ipso iure traktatów…
… automatycznie.
Drugą zasadą w takim przypadku jest prawo opcji, przyznane ludności
zamieszkującej terytorium, na którym dochodzi do sukcesji. Ludność może się
wypowiedzieć, czy nabywa nowe obywatelstwo - państwa-sukcesora - czy też pozostaje
przy dotychczasowym obywatelstwie. Wykonanie prawa opcji może mieć charakter
indywidualny lub zbiorowy (plebiscyt - na Śląsku po I wojnie światowej).
Generalnie prawo…
… roku:
Z tym samym państwem (mimo upadku władzy państwowej będziemy mieć do czynienia, jeżeli spełnione będą cztery przesłanki:
a) sposób utraty państwowości przez państwo (musi być sprzeczny z ówcześnie obowiązującym
prawem - w przypadku rozbiorów Polski nie obowiązywała jeszcze norma zakazująca użycia siły, ale zakazane było na pewno użycie siły wobec przedstawicieli państwa - ten zakaz został złamany - np. Sejm…
... zobacz całą notatkę
Komentarze użytkowników (0)