Styl urzędowy i jego gatunki
Język jest podstawowym narzędziem regulowania stosunków społecznych między ludźmi. Taką funkcję spełnia na przykład we wszelkiego rodzaju instrukcjach czy zarządzeniach, zawierających przepisy określające prawa i obowiązki obywateli, nakazy i zakazy postępowania itp. Odmiana polszczyzny służąca podobnym celom komunikacyjnym zyskuje w różnych opracowaniach stylistycznych nazwy: styl urzędowo-kancelaryjny (H. Kurkowska), styl urzędowo-prawny (J. Bartmiński), styl administracyjny (S. Gajda) czy po prostu styl urzędowy (D. Buttler, T. Skubalanka). Na potrzeby tego opracowania będziemy mówić o stylu urzędowym, wyodrębniając w nim dwie podoodmiany: styl urzędowo- kancelaryjny (typowy dla pism, dokumentów) oraz styl urzędowo-prawny (realizujący się w aktach normatywnych).
Charakterystyka sytuacji komunikacyjnych, w których stosowany jest styl urzędowy
Czynności urzędowe podlegają znacznej konwencjonalizacji, muszą być zgodne z pewnymi procedurami, aby mogły być uznane za ważne. Różnorodne teksty, które stanowią część działań urzędowych, wyrastają w ramach instytucjonalnych, w sytuacjach komunikacyjnych charakteryzujących się specyficznymi cechami.
Przede wszystkim typowy jest dla nich oficjalny, pozbawiony więzi emocjonalnej kontakt między partnerami porozumienia. Jednym z uczestników komunikacji jest zawsze prawodawca: urząd, instytucja, funkcjonariusz, osoba reprezentująca instytucję.
Obserwowana jest przy tym, związana z autorytetem władzy, nierówność ról komunikacyjnych - administracja jest wszak reprezentantem władzy i wyrazicielem jej woli. Najczęściej sytuację komunikacyjną właściwą dla stosowania stylu urzędowego charakteryzuje brak styczności czasowej i przestrzennej nadawcy i odbiorcy, a to dlatego, że dominuje kontakt za pośrednictwem pisma.
Biorąc pod uwagę typ odbiorcy, można wyróżnić dwa rodzaje sytuacji komunikacyjnych urzędowych. Pierwszy - to sytuacja niezindywidualizowana, gdy nadawca zwraca się nie do konkretnego, indywidualnego odbiorcy, lecz do pewnej kategorii osób (np. podróżnych, , płatników różnych typów podatku, kierowców pojazdów czterokołowych, rowerzystów itp.), które mogą zapoznawać się w z tekstem w różnym miejscu, czasie i okolicznościach. Drugi rodzaj - to sytuacja zindywidualizowana, gdy odbiorcą jest określona, imiennie wskazana osoba fizyczna lub osoba prawna (instytucja).
2. Językowe wyróżniki stylu urzędowego. Konflikty celów nadawcy Za najbardziej typowe cechy stylu urzędowego uważa się zwykle dyrektywność, bezosobowość, szablonowość, precyzyjność.
Znakomita część wypowiedzi urzędowych nakłada na odbiorcę obowiązek określonego zachowania się. Podstawowe kategorie
(…)
…, zakazy, obowiązki i pozwolenia formułowane są głównie przez czasowniki niewłaściwe powinien, należy oraz formuły dyrektywne takie jak: jest zalecane, jest zakazane, jest dozwolone itp. Stosunkowo rzadko używa się form trybu rozkazującego. Rozkaźniki przybierają postać bezosobową, np. Palenie surowo wzbronione!, Nie wychylać się przez okno! Dyrektywność wzmacniana jest leksemami typu: bezwzględnie, niezwłocznie, natychmiast oraz znakami wykrzyknienia i groźbami sankcji w wypadku zachowania innego niż zalecane.
1. Pieszy jest obowiązany korzystać z chodnika lub drogi dla pieszych, a w razie ich braku - z pobocza. Jeżeli nie ma pobocza lub czasowo nie można z niego korzystać, pieszy może korzystać z jezdni, pod warunkiem zajmowania miejsca jak najbliżej jej krawędzi i ustępowania miejsca nadjeżdżającemu pojazdowi.
2. Pieszy idący po poboczu lub jezdni jest obowiązany iść lewą stroną drogi.
3. Piesi idący jezdnią są obowiązani iść jeden za drugim. Na drodze o małym ruchu, w warunkach dobrej widoczności, dwóch pieszych może iść obok siebie.
4. Korzystanie przez pieszego z drogi dla rowerów jest dozwolone tylko w razie braku chodnika lub pobocza albo niemożności korzystania z nich. Pieszy, z wyjątkiem osoby…
… środki językowe. Należy do nich przede wszystkim osobna terminologia , a więc wyrazy mające znaczenie specjalistyczne (np. osoba prawna, powództwo, stosunek prawny, czynność prawna, zasiedzenie, prekluzja, cesjonariusz, konwalidacja). Styl urzędowy charakteryzuje się brakiem synonimii - w ten sposób także realizowany jest wymóg precyzji. Często stosowanym zabiegiem tekstowym w wypowiedziach urzędowych…
… (mile widziany jest na przykład papier firmowy, dobry wydruk komputerowy). Novum stanowi odchodzenie od bezosobowości. Jakość pracy biurowej zależy w dużej mierze od wyposażenia technicznego. Wiek dwudziesty przynosi niezwykle intensywny rozwój technik biurowych - od maszyny do pisania, poprzez powielacz, fotokopiarkę i kserograf, faks, aż do komputera podłączonego do Sieci. Prawdziwą rewolucję…
... zobacz całą notatkę
Komentarze użytkowników (0)