PRZEJAWY PURYZMU JĘZYKOWEGO JAKO PRÓBY PRZECIWSTAWIANIA SIĘ OBCYM WPŁYWOM.
Pogłębia się teraz świadomość, że twórczością pisarską w języku narodowym lepiej się zaspokaja potrzeby szerokich rzesz obywatelskich. Docenia się polityczną funkcję języka narodowego. Doniosłość polszczyzny ujawniła się najwyraźniej w związku z akcją elekcyjną. W 1548 r. przemawia na sejmie Jan Tęczyński za wyborem Polaka na króla, ze względu na to, że po polsku mówi. Przy różnych sposobnościach wygłasza się polskie przemówienia o charakterze urzędowym i reprezentacyjnym. Polszczyzna staje się językiem obrad i uchwał sejmowych. Rozszerza się zakres użycia języka polskiego w konstytucjach sejmowych.
W pierwszych dziesięcioleciach XVI w. bierność i obojętność Polaków w stosunku do mowy ojczystej ustępuje postawie czynnej. Wspierani byli przez tradycję średniowiecza, głoszącą umiłowanie języka polskiego, czczenie go jako daru od Boga.
Rozpoczęła się walka jęz. pol. uszczuplonego przez łacinę. Jęz. pol. służył biedocie społ. i umysłowej (nosił piętno upokorzenia i poniżenia) oraz był narzędziem walki ze starym porządkiem. Polski był jęz. mas, prężnym, żywym, naturalnym, bezpośrednim, zdolnym do adaptacji.
W XVI w. pojawia się poczucie godności narodowej w stosunku do własnego jęz. Objawia się to w następujących wydarzeniach:;
biskup Maciejowski na pogrzebie Zygmunta Starego mówi po polsku (wywołało to kontrowersje);
P. Myszkowski przemawia do królowej Barbary po polsku (wbrew Kapitule Krakowskiej);
w liście (łacińskim) biskupa wrocławskiego do poznańskiego, ten pierwszy broni jęz. ojczysty i korespondencję w tymże języku.
Wzrost ambicji narodowej w stosunku do jęz. uwypukla się w stwierdzeniu Reja: „A niechaj narodowie wżdy postronni znają, Iż Polacy nie gęsi, iż swój język mają”
Istniały różne postawy wobec mowy ojczystej:
Zwolennicy:
Murzynowski zdobył się na śmiałe wyznanie (pisze po polsku i podpisuje się pod tym własnym nazwiskiem, sądzi, iż w jęz. pol. można wyrazić wszystko dla pożytku bliźnich),
Bielski (głosi miłość do mowy ojczystej, jej poszanowanie i chęć rozprzestrzeniania potrzeby czytania, wyraża smutek z powodu pogardzania jęz. pol. przez Polaków),
Jan Mączyński (staranny jęz. pol. jest równorzędny w stosunku do innych jęz.),
Mikołaj Rej - najbardziej żarliwa obrona polszczyzny:
~ atakowanie pisarzy: niedbałość, brak miłości do mowy, ~ niezadowolenie z małej ilości dzieł w jęz. pol. (skutek: Polska postrzegana przez obcych jako miasto lub kraina),
~ podkreślanie odrębności jęz. pol. i spraw polskich,
(…)
…),
obrady i uchwały sejmowe (np. odczytanie przywilejów pruskich, Konstytucja sejmu krakowskiego),
ogłoszenie statutów (przekład J. Herburta, nowe opracowanie - S. Sarnicki),
rzecznikiem i obrońcą jęz. narodowego w sejmie był Zygmunt August, Zygmunt Stary także oponował za tym, iż w sejmie powinni być ludzie polskojęzyczni; ustawy soboru trydenckiego (tłumaczył M. Siennik),
zastosowanie w urzędowych drukach (XVI w., uchwały: sejmowe, elekcyjne, koronacyjne, Rad Koronnych; uniwersały poborowe, postanowienia konfederacji generalnej, zarządzenia podatkowe);
dokumenty wysyłane za granicę,
ok. połowa zarządzeń królewskich.
pojawiają się głosy będące za spolszczeniem przepisów prawnych i procedury sądowej: Bartłomiej Groicki (autor chce być pożytecznym dla ojczyzny i obywateli);
zastosowanie w stosunkach…
… sprawności języka.
- historyk języka szuka odpowiedzi na pytanie w jaki sposób potencjał syntaktyczny epoki sprzyjał postępowemu kształtowaniu się wypowiedzi albo to utrudniał
- to, jak poszczególni użytkownicy języka, głównie pisarze wyzyskują potencjał syntaktyczny należy do ich języka osobniczego i wkracza w dziedzinę stylistyki
- Biernat z Lublina, Pasek, Rej, Orzechowski, Skarga, Potocki- używali takich samych:
Form gramatycznych
Wskaźników zespolenia
Konstrukcji związków w zdaniu
Typów zdań pojedynczych i ich połączeń w zdaniu złożonym
Składnia każdego z nich różni się tylko szczegółami, jest to wynikiem ich indywidualnych postaw zdaniotwórczych, które zależą od ich osobowości.
- Kochanowski: innej składni używał w Trenach, innej we Fraszkach, innej w Psałterzu Dawidowym: wynika…
... zobacz całą notatkę
Komentarze użytkowników (0)