Średniowieczna poezja łacińska
Średniowieczna twórczość łacińska powstająca w Polsce stanowi integralną część naszego piśmiennictwa. Poezja łacińska różni się od wernakularnej formą, określonymi konwencjami literackimi, procesem rozwoju, kręgiem odbiorców, odmienną tematyką. Polska przyjmując chrześcijaństwo w obrządku łacińskim, nawiązała do dziedzictwa cywilizacji antycznej, asymilowanej przez chrystianizm Zachodu. Nasza kultura zaczęła rozwijać się w sferze oddziaływania wzorów latynochrześcijańskich, a narzędziem wypowiadania stała się łacina, uniwersalny język Kościoła i liturgii, dworskiej kancelarii i szkoły. Łacina mogła spełniać te zadania, do których początkowo nie były zdolne słabo rozwinięte języki ludowe. Pierwsze łacińskie utwory (epigrafy - napisy ryte na przedmiotach) powstały w Polsce na początku XI, od XIII szybki rozwój poezji liturgicznej, wierszy okolicznościowych, XV w. umocnił się nurt świecki, związany ze środowiskiem dworskim, uniwersyteckim. W średiowieczu to forma decydowała o poetyckości utworu dlatego wśród tekstów z tego okresu znajdziemy epigrafy, traktaty medyczne, rymowane kroniki. Poezja łacińska w średniowieczu. W poezji rzymskiej istotne było zjawisko rytmu, iloczas - poczucie różnej długości sylab. W wyniku powszechniejszego używania języka przez ludzi używających akcentu wyrazowego, iloczas zniknął z łaciny. Akcent muzyczny - recytacja przypominała śpiew, zastąpiony akcentem wydechowym - głośniejszym artykułowaniem akcentowanej sylaby. Rozwijały się dwa systemy wresyfikacyjne. Wiersze metryczne - odwołujące się do form tradycyjnych, systemu wersyfikacyjnego opartego na iloczasie. Wiersze rytmiczne - izosylabizm(przestrzeganie zasady jednakowej liczby sylab w następujących po sobie wersach, druga charakterystyczna cecha systemu to klauzule akcentowe, trzecia to rym. Poezja liturgiczna i paraliturgiczna. Tropy - krótkie zwroty lub rozbudowane zdania, ozdobniki dostosowane do isniejących melodii. Sekwencje - rodzaj piesni liturgicznych, odmiana tropów, tropy do aklamacji Alleluja.
Sekwencja o św. Wojciechu
Najstarsza sekwencja rodzimego pochodzenia. Powstala w 1090r. w Gnieźnie, gdy zaczęto kultywować św. Wojciecha w związku z wprowadzeniem święta translacji, po odkryciu w katedrze jego szczątków i przeniesieniu ich na ołtarz. Utwór: 9 par zwrotkowych, rozpoczyna wezwanie do radosnego obchodzenia święta i godnego uczczenia patrona tej uroczystości. Kojelne strofy: informacje o zasługach świętego w dziele umocniania Kościoła, przypomnienie kilku istotnych faktów z jego życia: konflikt w rodzinnych Czechach, kontakty z dworem Bolesława Chrobrego, misję nawracania Prusów, męczeńską śmierć, wykupienie jego ciała przez Polaków. Zakończenie sekwencji: pochwała świętego, wyrażona w modlitwie prośba o opiekę na Polską. Pieśń nawiązuje do schematu rytmicznego znanej sekwencji maryjnej. Strofy dwu lub trójwersowe z przewagą 6-zgłoskowca.
(…)
… rytmicznego znanej sekwencji maryjnej. Strofy dwu lub trójwersowe z przewagą 6-zgłoskowca. Sekwencja o św. Jadwidze Poświęcony Jadwidze śląskiej, żonie Henryka Brodatego utwór, napisany po kanonizacji księżnej w 1267 roku. Jej zapisy przetrwały w ponad 130 księgach liturgicznych. Zawiera wezwanie do uczczenia patronki, prośbę o pomoc w walce z ziemskimi namiętnościami, wylicza szereg cudów, opisuje szczęście rajskiego bytowania, mówi o Jadwidze jako ordędowniczce wyjednującej u Boga zbawienie dla grzeszników. Sekwencja hymniczna. Rymy układają się nieregularnie, pięciowersowe zwrotki, pisane 6-zgłoskowcem. Hymny - nawiązywały do poezji biblijnej, czerpiąc wzory z psalmów, zasadniczą treścią jest cześć Boga i chwała świętych, podmiot liryczny zawsze zbiorowy. Liczba strof rzadko przekracza 8, zwrotki o jednakowej budowie, śpiewane na tę samą melodię. Hymn o św. Stanisławie
Gaude, mater Polonia. Autor - Wincenty z Kielczy. Pierwszy polski hymn. Powstał w związku z kanonizacją biskupa krakowskiego Stanisława ze Szczepanowa. Stanowił częśc oficium poświęconego temu męczennikowi. Napisany podniosłym tonem, zaczyna się inwokacją do Matki - Polski, która może się cieszyć z posiadania takich potomków jak biskup…
…, przeznaczone do śpiewu kościelnego
Wiersze dla szkół zakonnych - recytowane lub śpiewane przez uczniów podczas nabożeństw. Poezja okolicznościowa. Nurt panegiryczny. Nie związana z kościołem. Nacechowana panegirycznie - mniej liczyła się prawda historyczna, do głodu wchodziło wyolbrzymianie.
Epitafia - utrwalające pamięć o zmarłych. Epitafium Zawiszy Czarnego
Utwór Adama Świnki, upamiętniający heroiczną śmierć sławnego rycerza w walce z Turkami, stoczonej pobliżu twierdzy Golubac w 1428. Drugie żałobne epitafium zamieszczone w kronice Jana Długosza. Wiersz jako mowa zwrócona do pustego grobu. Utwór otwiera apostrofa, wychwalanie rodu zmarłego, czyny bohatera, jego zasługi a następnie przechodz i do opisu walki i okoliczności towrzyszących jego śmierci. Podkreśla krwawy przebieg bitwy i podziw Turków…
... zobacz całą notatkę
Komentarze użytkowników (0)