Definicje wybranych krótkich gatunków wierszowanych Aforyzm - krótkie, błyskotliwe ujęcie myśli o charakterze ogólnym, np. filozoficznym lub moralnym. Najkrótsza istniejąca samodzielnie prozaiczna forma literacka. Za najbardziej uchwytną cechę zewnętrzną aforyzmu uważa się samodzielność i niezależność jego sądów, jest to wywód skończony, niepotrzebujący ani poprzedniego założeni, ani następnego rozwiązania. Za istotną cechę gatunku uważa się również zwięzłość, która żąda od aforysty maksimum treści i słów .Zagęszczenie semantyczne uzyskuje się tu poprzez wykorzystanie wieloznaczności słów, wprowadzenie do tekstu pojęć symbolicznych, stosowanie najrozmaitszych figur retorycznych, głównie paradoksu i antytezy. Sztukę aforyzmu należy zatem traktować jako sztukę języka. W procesie tworzenia aforyzmu wskazuje się dwa zasadnicze momenty, które znajdują następnie swe odzwierciedlenie w strukturze tekstu. Są to: pomysł i wyjaśnienie. Anakreontyk - utwór literacki sławiący uroki życia (tematyka biesiadna, wesoła, rubaszna), nawiązujący do formy i tematyki liryki Anakreonta - greckiego poety z VI w. p. n. e. Apoftegmat - (UWAGA: może być też prozatorski);krótka anegdota lub powiedzenie, zręcznie dostosowane do okoliczności.
Epigramat - krótki utwór poetycki, często satyryczny, zakończony dowcipną puentą.Powstał w starożytnej Grecji, pierwotnie jako napis na nagrobku, posągu lub ofierze składanej bogom, stąd jej zwięzłość, oszczędność słów i krótka forma - najczęściej dwuwiersza elegijnego. Ten pierwotny epigramat stał się później samodzielnym utworem poetyckim, zachowując krótkość i zwięzłość oraz wyraźną pointę. Największym jego mistrzem był Kallimach, którego epigramaty były wzorem dla wieku następców. Epigramat musi mieć formę wierszowaną, która wzbogaca daną treść o dodatkową wartość, stabilizuje idee dzieła, całości nadaje ostateczny kształt i broni jej przed deformacjami.
Epitafium - napis nagrobkowy albo krótki utwór poetycki sławiący przymioty zmarłego. Najsłynniejsze jest chyba epitafium Symnidesa z Keos poświęcone Spartanom, którzy padli w bitwie po wąwozem termopilskim.
Figlik - w literaturze staropolskiej krótki utwór żartobliwo-satyryczny o treści obyczajowej; przejściowa, zdeterminowana narodowo forma gatunkowa epigramatu; M. Rej tak nazwał zbiór swoich wierszy zbliżonych do fraszek. Fraszka - drobny utwór wierszowany, nazwę dla tej formy poetyckiej wprowadził z języka włoskiego Jan Kochanowski, on też ukształtował jej zasadnicze cechy. Jest to specyficzny polski gatunek epigramatyczny. Cechy: 1. układ zdarzeniowo-fabularny o autonomiczności względnej, czyli nastawionej na różne sensy nadbudowane; 2. nakierowanie na pointę, która co prawda wynika z układu zdarzeniowego, ale przy tym ma wszelkie znamiona konstrukcji wykreowanej; 3. uogólnienie myślowe zdolne do oderwania się danego kontekstu, werbalnie sformułowanego lub wyraźnie dającego się sformułować. Pointa we fraszce jest konkretna i energiczna, zbliża się do przysłowia. Fraszka staje się niemal mikrokomedią, występują w niej na przemian partie narracyjne i dialogowe, fabuła rozwija się szybko, lecz z wyraźną gradacją, wersy są często nasycone tworzywem aforystycznym i prowerbialnym. Polska fraszka jest zatem autonomicznąmałą formą wierszowaną odznaczającą się monosytuacyjnym systemem akcyjno-fabularnym.
(…)
… - ośmiowersowy utwór o dwóch rymach (ABaAabAB), w którym wers pierwszy powtarza się jako czwarty i siódmy, a drugi jako ósmy.
ŹRÓDŁA: Marek Bernacki, Marta Pawlus, Słownik gatunków literackich,Warszawa 2008
Grzegorz Gazda, Słownik rodzajów i gatunków literackich, Warszawa 2012
Ryszard Handke, Poetyka dzieła literackiego, Warszawa 2008
Janusz Sławiński, Podręczny słownik terminów literackich, Warszawa1994
2…
… (niemotywowany semantyką tekstu)
Liryka:
RODZAJ LITERACKI: (wyodrębniony przede wszystkim na podstawie jakości podmiotu literackiego, ujawniającego się w jego stosunku do świata przedstawionego)
- świat przedstawiony stanowi pretekst do wyrażenia przeżyć i odczuć podmiotu mówiącego; świat traci autonomię, ponieważ podmiot organizuje go nie na zasadzie obiektywnie istniejących stosunków czasowo-przestrzennych i logicznych, lecz z uwzględnieniem potrzeby ekspresji własnych subiektywnych doznań i przeżyć;
- utwór liryczny jest charakterystyczny przez to, iż jego istotę stanowi bardzo subiektywny sposób mówienia podmiotu o sobie, o swoim przeżywaniu, rozumieniu i wartościowaniu świata;
- czynnikiem konstytuującym liryczny charakter wypowiedzi jest sposób mówienia i wyrażania przez podmiot liryczny swoich doznań…
... zobacz całą notatkę
Komentarze użytkowników (0)