Socjologiczne teorie cykli W socjologii pierwszą teorię cykli dziejowych formułuje Yilfredo Pareto (1848‐1923) w Trattato di Sociologia Generale. W jego ujęciu system społeczny jest w nieustannym ruchu; stanowi płynny proces przechodzenia od równowagi (aequilibrium), poprzez destabilizację, do załamania się równowagi (disaequilibrium) i ponownie do nowego stanu równowagi (nowego aequilibrium). W każdej fazie o stanie systemu decyduje charakter dominujących elit, a zwłaszcza elity rządzącej (klasy politycznej), czyli tych wszystkich, których decyzje są wiążące dla innych, tych, w czyich rękach znajduje się władza. Właściwości elit wynikają z tego, jakie fundamentalne skłonności, motywacje, predyspozycje psychologiczne („residuaʺ) dominują wśród ich członków. Residua są dwóch przeciwstawnych typów: pierwszy typ wyraża się w innowacyjności, przemyślności, przedsiębiorczości, ekspansywności, gotowości podejmowania ryzyka, pasji działania, oportunizmie; typ drugi wyraża się w konserwatyzmie, ostrożności, tradycjonalizmie, pryncypialności, kulcie stabilności i ciągłości. Strategia działania „lisówʺ, czyli reprezentantów pierwszego typu, opiera się na chy‐trości; strategia działania „lwówʺ ‐ na przemocy (ta analogia ze światem zwierząt zapożyczona jest od Niccolo Machiavellego). Zmiana historyczna to krążenie elit, kolejna wymiana jednych elit na drugie. „Historia jest cmentarzyskiem arystokracjiʺ ‐ powiada Pareto, mając na myśli właśnie upadłe elity. Można wyróżnić rozmaite cykle krążenia elit. Najważniejszy to cykl polityczno‐militarny: a) rządzą „lwyʺ, opierające swą władzę na przemocy, podboju, wojnie, b) w warunkach pokojowych niezbędne są jednak umiejętności innego rodzaju: manipulacja, organizowanie, zarządzanie, c) wobec tego „lisyʺ nieuchronnie przenikają do elity przez kooptację, d) z czasem wypierają „lwyʺ z ich pozycji lub dokonują przewrotu rewolucyjnego, jednakże e) nie potrafią radzić sobie w sytuacjach zagrożenia, konfliktu i w ten sposób cykl infiltracji i kooptacji zaczyna biec w drugą stronę. W innym cyklu, ekonomiczno‐przemysłowym uczestniczą rentierzy i spekulanci: a) panują ci, którzy nastawieni są na oszczędności, pewny zysk, własność, małe ryzyko ‐ a więc rentierzy, b) wynikająca z ich panowania stagnacja rodzi presję ku zmianie, przyśpieszeniu rozwoju, co otwiera możliwości działania dla spekulantów, c) przenikając do elity, są oni w stanie przechytrzyć rentierów i wyprzeć ich z zajmowanych pozycji, albo d) wykorzystując niezadowolenie mas i manipulując nim, zostają wyniesieni do elity przez przewrót rewolucyjny, ale e) dążenie do stabilizacji, przewidywalności, lęk przed chaosem ‐ odradzają znów znaczenie
(…)
… A. Sorokin (1889‐1968) w swoim fundamentalnym, czterotomowym dziele Dynamika społeczna i kulturowa16, opartym na imponującej erudycji historycznej i zbieranej przez długie lata dokumentacji empirycznej. Według Sorokina, świat społeczny składa się z całościowych „systemów społeczno‐kulturowychʺ, które są spojone wewnętrznie, zintegrowane w dwojaki sposób: to co społeczne jest zintegrowane przyczyno wo…
… i rozrywki, g) bogacenie się jest cnotą i miarą wartości człowieka. Typologia ta ma nie tylko charakter analityczny; służy bezpośrednio sformułowaniu teorii zmiany społecznej. Historia ludzkości to cykl zmian mentalności kulturowej ‐ owego rdzenia systemu społeczno‐kulturowego: od ide‐acyjnej, przez idealistyczną, do zmysłowej i z powrotem przez idealistyczną do ideacyjnej. Np. w kręgu europejskim wiek VIII…
... zobacz całą notatkę
Komentarze użytkowników (0)