Wykład 13. Polska wieś w społecznej świadomości
Jaki jest stosunek społeczeństwa polskiego do spraw wsi? Jaki jest obraz wsi w świadomości społeczeństwa polskiego?
Co mamy na myśli mówiąc „środowisko wiejskie”, rozumiane jako typ środowiska społecznego?
perspektywa zbiorowości - tworzy określone, typowe warunki życia i rozwoju jednostek,
perspektywa jednostek - warunki, w jakich żyją te jednostki, warunki te są powtarzalne, specyficzne, o swoistych regularnościach, istotne dla życia zbiorowego. Warunki te tworzą ramy dla relacji wewnątrzgrupowych. Jednostka nie jest ani wolnym ego, ani racjonalnym aktorem, niezależnym od nacisków otoczenia. Musi umieć rozpoznawać naciski otoczenia. Rzeczywistość zewnętrzna, do której jednostka się przystosowuje. Najważniejsze składniki tego środowiska: sąsiedztwo, lojalność w stosunku do „swoich” i nieufność do „obcych”, specyficzna kultura społeczna - osobowe, nieanonimowe stosunki społeczne. Poczucie „wspólnoty losu”, specyficzna etykieta, obrzędy, życie towarzyskie. Specyficzna więź społeczna, oparta na elementach krewniaczych, sąsiedzkich, którą przenikał specyficzny, odrębny system wartości środowiskowych, w których na pierwszym miejscu znajdowała się ziemia i praca w gospodarstwie. Ten typ więzi, oparty na bezpośrednich relacjach, wzajemnościach i osobowych kontaktach oraz powiązaniach samopomocowych występuje także w mieście i jest podstawą lokalnej wspólnoty i może stanowić wsparcie społeczeństwa obywatelskiego, budować wspólne dobro i zaangażowanie. Elementy konstytutywne układu lokalnego: terytorialność i wspólnotowość, pierwszy układ bezpośrednich stosunków społecznych. Wieś jako społeczne milieu:
Co Polacy kojarzą z hasłem wieś?
skojarzenia ekologiczno-turystyczno-rekreacyjne - nie znalazły odzewu u respondentów związanych ze wsią jako miejscem zamieszkania, wieś jako specyficzne środowisko społeczne,
cechy negatywne wsi - ciężka praca fizyczna, zacofanie, bieda, prymitywne warunki, (18%) Preferowane miejsce zamieszkania: badania IRWiR PAN 2003. 69 % preferowało wieś jako miejsce zamieszkania, Osoby te charakteryzuje tradycyjne postrzeganie wsi - jako oazy szczęśliwości, co można interpretować jako wyraz zmęczenia, znużenia wielkim miastem. Ten deklarowany lokalizm to reakcja na procesy koncentracji i standaryzacji zachodzące w społecznościach industrialnych. Kto preferuje mieszkanie na wsi:
- kobiety (42% wybiera wieś), co można tłumaczyć jako wyraz emocjonalnego związku z miejscem zamieszkania. - respondenci o prawicowych poglądach politycznych, Mieszkańcy Wielkopolski wybierają jako miejsce zamieszkania częściej miasto. Jak to zinterpretować?
(…)
… dominuje kapitał kulturowy polskiej wsi? Trzy postaci kapitału kulturowego według Bourdieu:
- ucieleśniony - gust, smak, styl, wytworzone we wczesnym okresie socjalizacji nawyki konsumowania kultury wysokiej,
- zinstytucjonalizowany - formalne wykształcenie,
- uprzedmiotowiony - dobra kultury. Jak oceniano kompetencje kulturowe w zakresie kultury ludowej w badaniach IRWiR:
- jako wiedza werbalna…
… o prawicowych poglądach, Jakie skojarzenia budzi „kultura ludowa”? Miłe - 72%,
Niemiłe - 1,9 %,
Praca na rzecz środowiska:
Wspólna praca na rzecz środowiska wsi występuje powszechnie w Wielkopolsce, Galicji i Kongresówce. Brak na Ziemiach Odzyskanych. „Cnoty rynkowe” i „rynkowa sprawiedliwość” dostrzegana jest częściej przez respondentów z Wielkopolski niż z Kongresówki, gdzie nadal ludzie praktykują…
… wykształceni,
Lepiej wykształceni mieszkańcy wielkich miast akceptują to wsparcie w mniejszym stopniu. Wieś a problem kultury ludowej.
Kultura ludowa była albo przedmiotem zachwytu, albo krytyki. Ostatnio kultura ludowa znowu znalazła się w centrum debat społecznych w związku z regionalizmem i rolą kultury lokalnej w kreowaniu tożsamości społecznej. Wróciło także zainteresowanie kultura ludową w kontekście kultury narodowej.
Kultura ludowa jest dziś bardziej narzędziem opisu niż elementem rzeczywistości. Stopniowo przestaje być ważna inwentaryzacja stanu posiadania elementów kultury ludowej, a ważniejsze stają się pytania o ich rolę w we współczesnym życiu, o rolę elementów kultury ludowej w kształtowaniu współczesnych postaw oraz znaczenie w przyszłej Europie.
„Nie tyle myślimy o niej, czyli kulturze ludowej, ile według niej” (I.Bukraba-Rylska)
Działa na nas na zasadzie struktur ukrytych, niejawnych skryptów behawioralnych. Jak dziedzictwo kultury ludowej działa na mentalność obywateli nowoczesnego kraju? Kultura ludowa jako habitus w rozumieniu Bourdieu. Socjologowie i badacze kultury podkreślają stałą obecność tradycji wywodzących się ze w si zarówno w dziedzictwie narodowym jak i w mentalności…
… współczesnych Polaków. W tym znaczeniu społeczeństwo polskie jest zdecydowanie społeczeństwem chłopskim, za względu na charakterystyki demograficzne, ekonomiczne oraz w wymiarze etosowym
Roch Sulima: Kultura chłopów polskich to wręcz podświadomość kultury narodowej, a zarazem jedyne imię Polski w scalającej się Europie. Jakie elementy uznać za dziedzictwo kulturowe polskiej wsi? Czy w mentalności Polaków…
… religii, która w życiu społeczności wiejskich określała nie tylko sacrum, ale przenikała wszystkie codzienne zachowania człowieka. Kompetencja kulturowa badanych (badania IRWiR 2003)
Dziedzina kultury I poziom wiedzy (%)
II poziom wiedzy(%)
III poziom wiedzy %
folklor
40
50
10
Kultura duchowa 75
24
0,8
Kultura społeczna 6,4
33
61
Folkor = pytania dotyczące znajomości strojów ludowych, bajek, pieśni…
... zobacz całą notatkę
Komentarze użytkowników (0)