Satyra Barokowa Cała literatura barokowa w Polsce, szczególnie jednak w drugiej połowie stulecia, wykazuje wyraźne upodobanie w satyrze. Doskonałym przykładem może tu być twórczość anonimowych rybałtów (XV-XVI). Pod tym pseudonimem ukrywali się pisarze rybałtowscy (ludność plebejska) piszący w imieniu klechów podgórskich - nauczycieli szkół parafialnych Małopolski i ludności z nizin społecznych. Klecha prezentuje los wykształconego plebejusza, inteligenta pracującego umysłowo jednak wciąż będącego plebejuszem, z pewnymi swobodami osobistymi nie mogąc ich wykorzystać w ówczesnym feudalnym środowisku. Czekała go tylko praca w szkołach wiejskich bądź służba kościelna, na plebani. Owa grupa stanowiła opozycję dla społeczeństwa feudalnego, w postaci w postaci twórczości pisarskiej tworząc nurt o nazwie literatura sowizdrzalska/rybałtowska . Korzystała ona najczęściej z małych form gatunkowych : satyry, parodii, ale i utworów refleksyjnych, dramatycznych. Literatura ta programowo przeciwstawiała się istniejącej w tym okresie oficjalnej szlacheckiej i mieszczańskiej literaturze renesansu i baroku.
Zasady literatury sowizdrzalskiej: - parodystyczna postawa wobec świata i dzieł literatury oficjalnej.
- brakuje bohaterów pozytywnych, zrodził się swoisty anty-bohater.
- hołduje się cechom negatywnych, w przeciwieństwie do tych, jakimi kieruje się literatura oficjalna. Czyli zamiast cnoty i bohaterstwa, tu powiania się pijaństwo i tchórzostwo.
- autentyzm: przywoływanie faktów i osób z bliskiego otoczenia, pojawiają się nazwy miejscowości.
-humor jest wymogiem programowym co wyraża sprzeciw wobec rzeczywistośći feudalnej.
Humor opiera się o deformowanie nazw własnych itp., tworzenie pseudonimów które były formą kpin z cenzorów.
-przekręcanie wyrazów nazw własnych i pospolitych gdyż było to naturalnym nawykiem językowym chłopów.
-poetyka dziwów i absurdu, groteski.
Przykładem realizacji koncepcji „świata na opak” jest „Sejm białogłowski”. W utworze tym, zostało przedstawione posiedzenie sejmu, na którym zebrały się kobiety wszystkich stanów, pokrzywdzone przez pogłowie męskie, które po przedstawieniu doznawanych krzywd, podjęły uchwałę, mającą im zapewnić dominującą pozycję i przywileje będące udziałem mężczyzn. Artykuły owej uchwały mówiły min: że mężczyzna ma we wszystkim żonie być posłuszny, mówić jej o wszystkim, powinien żonie oddawać wszelkie zarobione pieniądze itp. Za sprzeciwienie się , choć jednemu z dwudziestu artykułów groziła, mężczyźnie surowa kara, tygodniowego braku ciepłych posiłków, jak i brudnych koszul przez trzy niedziele, spanie na gołej ziemi i cokolwiek jeszcze żonie przyjdzie do głowy.
(…)
… utwór Erazma z Rotterdamu „Senatrulus sive gynajkosynedrion”
Polskimi satyrycznymi odpowiednikami były: -Synod klechów podgórskich
-Sejm białogłowski
Humorystyczny obraz sejmów nie stwarzał jednak możliwości fabularnych, więc utrzymywał się w pograniczu dramatu.
Wyprawa plebańska
Krytykuje postanowienia zjazdu w Łęczycy z 1589 roku, zgodnie z którymi każdy duchowny zobowiązany był wystawić na wojnę…
… - połamane ostrogi, drewniane strzemiona, zniszczone uzbrojenie i starego, upartego konia. Resztę wyposażenia obiecuje Pleban skonstruować dla Albertusa z odpowiednio przystosowanych przedmiotów codziennego użytku. Udziela również słudze naiwnych porad dotyczących walki (oparte głównie na wiedzy zaczerpniętej z Biblii). Dialog kończy się pożegnaniem obu bohaterów i wyruszeniem Albertusa na wojnę…
… Najpierw jednak kupują stare ostrogi- „to nic, ż e bodźce połamane, nie trzeba się obawiać o rany w boku” Następnie siodło- okute metalem, stare, ale na takich siodłach bitwy wygrywali przodkowie, bo nie dbali o wygląd, ale o męstwo Drewniane strzemiona, bo lekkie i kiedyś malowane Pleban chce kupić miecz dwuręczny, bo to podoba się Bogu „kiedy dwie ręce pomagają sobie” Zamiast…
… kopii, Albertus dostaje Kuszkę, która służyła kosiarzom jako osełka Znajdują zardzewiały, powyszczerbiany miecz - widać brał udział w sławnych walkach, Albertusowi też przyniesie szczęście , kupują też „z żołędziem kijec gronowaty, kulę w rękę, arkabuza z prochownicą ryty” Pleban nie chce, aby Albertus trzymał broń na plebanii, bo nie może nawet na nią patrzeć. Kupują też tanie…
... zobacz całą notatkę
Komentarze użytkowników (0)