Sądownictwo (X w. - 1320)
Sąd monarszy (sąd państwowy)
Władca najwyższym sędzią
monarcha, wojewoda i kasztelan (z-cy), asesorzy, podsędek
sąd książęcy (w dzielnicach); sąd in curia (na dworze) lub in colloqio (na wiecu)
właściwość zupełna - każda sprawa oprócz ludności niewolniczej
właściwość wyłączna - sprawy duchowieństwa i możnych (do XIII w.),
XIII i XIV w sąd księcia wyłączny dla rycerstwa (szlachty) przywileje rycerskie (prawo nieodpowiednie),
Przestępstwa przeciwko monarsze i państwu, skargi na urzędników, regalia, status osoby, zdrada państwa, obraza majestatu, potem także poddawanie zamku i spory publicznoprawne, sprawy o ziemię
Sąd kasztelański (sąd państwowy)
Niższa instancja
kasztelan (d. komes grodowy) w imieniu monarchy, sędzia grodowy (z-ca), asesorzy z lokalnych feudałów, komornik wzywający strony, sędzia targowy na targu
sprawy poza zastrzeżonymi dla księcia; kasztelan miał obowiązek wykrywania przestępstw, ścigania podejrzanych, sądzenia ich karania we wszystkich sprawach nie zastrzeżonych dla sądu księcia. sprawy cywilne i sprawy karne w okręgach grodowych
mógł orzekać karę śmierci, okaleczenia, konfiskaty mienia, kary mutylacyjne
podlegała ludność kasztelanii; zanikają około lat 60 XV w. - powstają stany, rozwija się prawo nieodpowiednie; wiele grup społ. Przestaje mu podlegać
Sądy kościelne
I poł. XIII w
Prawo kanoniczne
I instancja - sąd archidiakona; II - sąd biskupa;
Sądownictwo we wszystkich sprawach (poza ziemią, gdzie pozwanym duchowny)
Sądy inkwizycyjne do zwalczania herezji
Sąd prawa niemieckiego
W miastach i wsiach lokowanych na prawie niemieckim ( zgodnie z zakresem uzyskanego immunitetu sądowego)
Sprawy cywilne i karne ( poza zastrzeżonymi dla władcy i panów dominialnych)
Sądy ławnicze o zróżnicowanej strukturze
sprawy cywilne i sprawy karne w okręgach grodowych
miejski- wójt+ławnicy; wiejski- sołtys+ławnicy
Sądownictwo (1320 - 1454)
zasada stanowości sądów (XIII w)- odrębne sądy dla każdego stanu
stany sądziły się własnym prawem
w poł. XV w znikły sądy kasztelańskie
ograniczenie kompetencji sądu wojewody
Sąd królewski
król najwyższym sędzią (sądził w miejscu gdzie przebywał)
(…)
…. Sąd mógł uznać się niewładnym do orzekania w jakiejś sprawie, jeśli była bardzo skomplikowana, i odesłać ją do rozstrzygnięcia do sądu wiecowego, sejmikowego lub monarszego
prowadził księgi sądowe i dokonywał wpisów
działał w każdej ziemi i województwie objeżdżał on województwo i odbywał sesje w poszczególnych powiatach sądowych. Określone terminy, w których sądził sąd ziemski nazywano roczkami…
… z lenn Rzeczypospolitej
od XVII w spory o własność cerkwi i ich uposażeń
Sąd komisarski
maleje rola
od XVI w tylko spory pomiędzy domeną królewską a dobrami prywatnymi i kościelnymi
Sąd asesorski
kanclerz lub podkanclerz, asesorowie (referendarze i urzędnicy królewskiej kancelarii), pisarz, sekretarz
powstał w XVI w; pozytywna opinia
asesoria - sąd królewski w I Rzeczypospolitej
rozpatrywanie apelacji…
… rozwiązania konkretej sprawy poza miejscem pobytu monarchy
wyroki zatwierdzane przez króla, gdy nie był obecny na sądzie
był I instancji gdy spory pomiędzy stanami o uprawnienia
sprawcy najcięższych przestępstw przeciwko panującemu, przestępstwa przeciwko władzom i sądom, skarbowi państwa, urzędnicze
-sprawy najważniejsze sąd sejmowy Sąd ziemski sędzia, podsędek, pisarz, woźny, asesorzy (4-6) - Małopolska…
…. ukształtował się w XIV w. na wzorzec czeski najpierw w Małopolsce, a później w XV w. w Wielkopolsce
utrzymał się aż do końca I Rzeczypospolitej
miał wyłączność na sprawy o granice nieruchomości między dobrami szlachty osiadłej
zbierał się na polu, w miejscu wytyczenia granicy, znaki graniczne, mapy, teren
Sąd wiecowy wojewoda - Małopolska (starosta - Wielkopolska), kasztelan, sędzia, podsędek, pisarz
sąd apelacyjny I Rzeczypospolitej, stanowiący instancję odwoławczą od wyroków sadów grodzkich i sądów ziemskich. wywodził się z sądu monarszego wiecowego (doba rozbicia dzielnicowego) i przez to miał status sądu monarszego, co było o tyle istotne, iż szlachta osiadła mogła być sądzona jedynie przez sąd monarszy. kompetencją rzeczową obejmował "sprawy ważniejsze" - (1) remisje od sądów ziemskich, (2) sprawy…
…
utworzone przez sejmiki ziemskie
Sądownictwo II RP
pozycję określały przepisy konstytucyjne
niezawisłe sądy organami wymiaru sprawiedliwości
w konstytucji kwietniowej podległe prezydentowi; eliminacja udziału przedstawicieli społeczeństwa z sądownictwa
zasada niezawisłości sędziów (kon. marcowa)
zasada nominacji sędziów z odstępstwem na rzecz sędziów pokoju, którzy mogli byś wybierani przez ludność (kon…
… powszechnych z 1928 r. wielokrotnie zmieniane
Mała Konstytucja 1947 r. -> wymiar sprawiedliwości należy wyłącznie do sądów powszechnych (nie zrealizowano)
Ustawa z 1950 r. gruntowne zmiany w Prawie o ustroju sądów powszechnych
Konstytucja z 1952 r. -> Sąd Najwyższy(naczelny organ sądowy, kadencja 5 lat, wybiera Rada Państwa), sądy wojewódzkie, powiatowe i szczególne
Mała Konstytucja 1992 r. ->rola sądów…
... zobacz całą notatkę
Komentarze użytkowników (0)