Sądownictwo stanowe w Polsce

Krasowski. Notatka składa się z 2 stron.
SĄDOWNICTWO STANOWE W POLSCE W sądownictwie okresu monarchii publicznoprawnej obowiązywała zasada stanowości , co prowadziło do istnienia odrębnych sądów dla szlachty, duchowieństwa, mieszczaństwa i włościan. Do kodyfikacji prawa w Formula Processus (1523) nie była znana instytucja apelacji. 1. Dla szlachty osiadłej funkcjonowało kilka sądów, w zależności od ciężaru gatunkowego sprawy. Określano je jako wyższe i niższe .
Do pierwszej kategorii należały sądy:
a) ziemskie - wywodzące się z sądów nadwornych książąt dzielnicowych,
b) grodzkie - sprawy szlachty nieosiadłej, a osiadłej z zakresu 4 artykułów grodzkich o szczególnie ciężkie przestępstwa; na czele z sędzią grodzkim, mianowanym przez starostę,
c) podkomorskie - właściwe przede wszystkim w sprawach granicznych dóbr szlacheckich;
Powyższe sądy nie rozstrzygały jednak spraw zastrzeżonych dla sądów wiecowych (odbywanych na zjeździe feudalnym, do około połowy XV w.), sejmikowych , czy samego króla (był jedynym właściwym sądem dla zbrodni stanu). Szlachta mogła też podlegać sądowi starościńskiemu oraz w Małopolsce jurysdykcji tzw. justycjariusza, zaś na dworze królewskim sądowi marszałkowskiemu . Z wprowadzeniem apelacji i wykształconej organizacji sejmu pojawiły się nadto Trybunał Koronny ( od 1578 r. apelacje od sądów ziemskich, grodzkich i podkomorskich) i sąd sejmowy (działał tylko w czasie sesji sejmu).
2. Duchowieństwo podlegało sądownictwu kościelnemu:
a) sądom duchownym : (to z ćwiczeń lecę:)
sąd archidiakona - I instancja w sprawach mniejszej wagi
sąd biskupa=sąd oficjała (urzędnik sądowy biskupa) - I instancja w sprawach większej wagi i II w mniejszej
sąd arcybiskupa w II instancji większej wagi
sąd papieski - w szczególnych sprawach
b) sądownictwu synodalnemu , odbywanemu w czasie wizyt kanonicznych przez biskupa
3. W miastach i wsiach na prawie niemieckim utrzymało się sądownictwo prawa niemieckiego . Rozwinęło się sądownictwo rad miejskich, połączonych z ławami, tzw. sądownictwo radziecko - ławnicze . Kazimierz Wielki powołał sąd wyższy prawa niemieckiego na zamku krakowskim jako tzw. sąd leński (lenny) dla wójtów i sołtysów z prawem do wydawania pouczeń. Instancją wyższą był sąd sześciu miast . Dla miast królewskich ostateczną instancją była asesoria koronna (pod przewodnictwem kanclerza).
4. Chłopi podlegali sądownictwu patrymonialnemu sołtysów ; dla chłopów z królewszczyzn ostatecznym sądem była referendaria koronna .
SEJM WALNY (GENEZA, ROZWÓJ, PODZIAŁ, STOSUNKI Z KRÓLEM)

(…)

… sejm odbywał się w Grodnie. Sejmy koronacyjne miały miejsce zawsze w Krakowie.
6. Do sejmu należało ustawodawstwo, przejął od króla decyzje w sprawie pospolitego ruszenia, udzielał nobilitacji i indygenatu, sprawował ogólne kierownictwo w polityce zagranicznej, ratyfikował umowy międzynarodowe, traktaty, kontrolował działalność króla (senatorowie - rezydenci), wykonywał też uprawnienia sądownicze…
… kapituł i miast królewskich. Pojawiły się w ten sposób organy właściwe dla typowej monarchii stanowej. Gwałtowny wzrost przywilejów szlacheckich i stosunkowo słabsza pozycja miast sprawiły, że ostatecznie od Statutów nieszawskich (1454) stały się one wyłącznie szlacheckie.
2. W okresie drugiej połowy XV w. torowała sobie drogę idea reprezentacji w odniesieniu do szlachty, powstała izba poselska…
... zobacz całą notatkę