To tylko jedna z 4 stron tej notatki. Zaloguj się aby zobaczyć ten dokument.
Zobacz
całą notatkę
Rozwój drukarstwa w XVI, XVII i XVIII w. W XVI w. zaczęły w Polsce powstawać stałe drukarnie. Głównym ośrodkiem drukarstwa do około 1580 był Kraków, gdzie istniało duże zapotrzebowanie na książki ze strony Akademii Krakowskiej i Kościoła, początkowo zaspokajane (m.in. przez krakowskiego kupca i księgarza J. Hallera) zamówieniami w zagranicznych drukarniach. Pierwszą stałą drukarnię w Krakowie prowadził 1503-1505 niemiecki drukarz K. Hochfeder, sprowadzony z Metzu przez J. Hallera. Hochfeder wydrukował ponad 30 pozycji (głównie podręczniki), a także pierwszy w Polsce mszał - zdobiony drzeworytami Missale Vratislaviense (1505) oraz - pierwszą książkę w języku polskim Historia umęczenia (1508).
Drukarstwo było widocznie obiecującym zajęciem, gdyż oficynę Hochfedera zakupił 1505 Haller, który jednocześnie przywilejami królewskimi i kościelnymi zapewnił sobie monopolistyczną (do 1517) pozycję na rynku. Haller przy pomocy zatrudnianego jeszcze przez kilka lat Hochfedera drukował książki liturgiczne na potrzeby Kościoła (niektóre na pergaminie) i podręczniki dla Akademii Krakowskiej. W I połowie XVI w. istniały w Krakowie także drukarnie F. Unglera (który 1513 wydał jedną z pierwszych - drukowanych w języku polskim książek - modlitewnik Raj duszny Biernata z Lublina), H. Wietora (związanego z kołami humanistów krakowskich wydawcy m.in. pierwszej w Polsce greckiej książki) oraz oficyny M. i M. Szarffenbergów (które przeszły potem w ręce ich spadkobierców). Drukarnię Wietora odziedziczył 1577 humanista i prawnik J. Łazarzowic Januszowski, który pod szyldem Drukarni Łazarzowej wydał ponad 400 tytułów (m.in. Biblię J. Wujka, dzieła J. Kochanowskiego i innych ówczesnych polskich autorów). Januszowski był także twórcą polskiej czcionki (zw. polszczyzną), zależnej dotąd od wzorów niemieckich i próbował ujednolicić polską ortografię (Nowy karakter polski 1594). W II połowie XVI w. wyróżniały się w Krakowie także drukarnie kalwina M. Wirzbięty (wydawcy dzieł M. Reja), M. i J. Siebeneicherów i Piotrkowczyków (która działała 1578-1674). W sumie w II połowie XVI w. w Krakowie działało 12 drukarni, z których drukarnie Januszowskiego, Unglera i Wietora najsilniej przyczyniły się do upowszechnienia w Polsce idei humanizmu i rozwoju języka polskiego. Jedną z nich była założona 1534 przez Żydów, braci Heliczów pierwsza w Polsce drukarnia hebrajska. Poziom ówczesnych krakowskich druków był wysoki i według A. Brücknera wytrzymywały one porównanie z Europą (choć wprawdzie nigdy nie zdołały dorównać weneckim aldynom czy niderlandzkim elzewirom). W XVI w. ważnym ośrodkiem polskiego drukarstwa był Wrocław, gdzie drukarnie posiadała m.in. rodzina Szarffenbergów i J. Baumann (którego oficyna założona 1589 działała do połowy XVIII w.). Także w innych miastach Dolnego Śląska istniały drukarnie, np. w Legnicy (1528), Oleśnicy (1529), Psim Polu (1543), Zgorzelcu (1545) i Żarach (1588). Z prądami odrodzenia była związana założona 1594 przez J. Zamoyskiegoi oficyna drukującą na potrzeby Akademii Zamojskiej, ale po śmierci fundatora obniżyła ona poziom.
(…)
…), Oleśnicy (1529), Psim Polu (1543), Zgorzelcu (1545) i Żarach (1588). Z prądami odrodzenia była związana założona 1594 przez J. Zamoyskiegoi oficyna drukującą na potrzeby Akademii Zamojskiej, ale po śmierci fundatora obniżyła ona poziom.
Natomiast głównym ośrodkiem drukarstwa żydowskiego (tj. w języku hebrajskim) od połowy XVI w. był Lublin. Drukarstwo rozwijało się od 1547 roku, od momentu przybycia z Pragi do Lublina Izaaka syna Chaima i Józefa Jakra syna Jakuba, którzy założyli pierwszą w Lublinie i pierwszą po tej stronie Wisły drukarnię hebrajską. Działalność mieszczącej się przy synagodze przy ulicy Szerokiej drukarni została prawnie usankcjonowana w 1550 roku na mocy zezwolenia króla Zygmunta Augusta. W 1554 roku wydrukowano w niej Siddur (modlitewnik) całoroczny w języku hebrajskim…
… A. Rodeckiego, który później założył kolejną oficynę w Rakowie.
Prowadzonej za pomocą druku akcji propagandowej różnowierców przeciwdziałał Kościół katolicki drukując broszury polemiczne i podręczniki dla szkół zakonnych. W Polsce od lat 80. XVI w. jezuici zakładali własne drukarnie (m.in. w Kaliszu, Poznaniu, Warszawie, Wilnie, Jarosławiu, Przemyślu i Braniewie), za nimi poszli bazylianie, a od połowy XVII…
… i wydawniczego książek. W pozostałych częściach Polski zasadnicza poprawa nastąpiła jednak dopiero w czasach stanisławowskich. Na pierwsze miejsce wysunęła się Warszawa, która odtąd stała się głównym ośrodkiem wydawniczym kraju. Na rozwój drukarstwa wpłynęła bogata literatura polemiczna związana z burzliwymi wydarzeniami politycznymi (Sejm Czteroletni, powstanie kościuszkowskie, rozbiory), narodziny teatru…
… w. także pijarzy (w Warszawie i Wilnie). W XVII-XVIII w. na ziemiach polskich istniało około 30 drukarni zakonnych.
W I połowie XVII w. wyróżniały się poziomem mieszczańskie drukarnie Cezarych i Piotrkowczyków (obie w Krakowie). Powstające nowe drukarnie (np. 1624 J. Rossowskiego w Warszawie) nie miały większego znaczenia. Mimo nacisku ze strony Kościoła Rzymskiego działały jeszcze nadal oficyny różnowierców…
... zobacz całą notatkę
Komentarze użytkowników (0)