To tylko jedna z 14 stron tej notatki. Zaloguj się aby zobaczyć ten dokument.
Zobacz
całą notatkę
CZASY - EWOLUCJA W JĘZYKU POLSKIM
CZAS TERAŹNIEJSZY
Podstawa psł. Lp. Lmn. Lpdw.
1. nes-ǫ ( pol. -ę (o tym, że pierwotnie musiała tu być sam. nosowa tylna, świadczy fakt, iż spółgłoska przed -ę jest twarda, por. nios-ę, piek-ę, spółgł. stwardniała, czyli historycznie miękka występuje natomiast na skutek jotacyzacji, por. płacz-ę pol. -sz; 2 os. lmn. *-te pol. -cie, tu spółgł. ć jako wynik palatalizacji polskich). Ukształtowanie się nowej odmiany czasownika być w czasie ter.
Liczba pojedyncza
Psł. stp. śrpol. i nwpol.
1. jesmь jeśm jest-em
2. jesi jeś jest-eś
3. jestь jest / jeść /je jest
Liczba mnoga
Psł. stp. śrpol. i nwpol.
1. jesmъ jesmy jest-eśmy
2. jeste jeście jest-eście
3. søtъ są są
Supletywizm w odmianie czas. być - odziedziczony.
Chronologia - ukształtowanie się nowej odmiany czas. być w czasie ter. - XVI w.
Nowa odmiana - na wzór form czasu przesz. złożonego, podstawą forma 3 os. lp. jest + końcówki -em, -eś itd.
ROZWÓJ CZASÓW PRZESZŁYCH
I. Podstawa prasłowiańska Język polski odziedziczył z języka psł. rozbudowany system czasów przeszłych:
czasy przeszłe proste: imperfectum (czas przeszły niedokonany), aoryst (czas przeszły dokonany) - tylko jeden z rodzajów psł. aorystu, tzw. sygmatyczny od tematów samogłoskowych; czasy proste zaginęły już w okresie staropolskim;
czasy złożone: czas przeszły złożony (perfectum), czas zaprzeszły (plusquamperfectum).
Imperfectum
Czas ten wyrażał czynność niedokonaną (trwającą), powtarzającą się w przeszłości (duratywną).
Tworzony od tematu II czasowników niedokonanych sufiksami -ax- (w tematach zakończonych na -a lub -ě) i -ěax- (w tematach pozostałych, zakończonych na spółgłoskę lub sam. -i), np.
(…)
… nwpol., w XIX w., por. przejdziem Wisłę, przejdziem Wartę, będziem Polakami); do dziś końc. -m częsta w gwarach;
zanik form dualnych
końcówki kontynuowane (1 os. lp.: krótka nosówka *-ǫ > pol. -ę (o tym, że pierwotnie musiała tu być sam. nosowa tylna, świadczy fakt, iż spółgłoska przed -ę jest twarda, por. nios-ę, piek-ę, spółgł. stwardniała, czyli historycznie miękka występuje natomiast na skutek…
….:
zrobiłeś to lub tyś to zrobił; gdzie byłeś lub gdzieś był; ale chwaliliśmy lub aleśmy chwalili
nietypowy dla polszczyzny akcent proparoksytoniczny (tj. trzeciej sylaby od końca wyrazu) w formach 1. i 2. os. l.m., np.:
|byliśmy oraz |byliście; wno|siliśmy oraz wno|siliście
Obecnie w odniesieniu do tych form także ujawnia się działanie tendencji upraszczających. Przejawem jej działania jest dążenie…
... zobacz całą notatkę
Komentarze użytkowników (0)