Różnorodność sposobów życia i fakty społeczne Pojęcie kultury zrodziło się jako efekt dwóch obserwacji chwytających zupełnie fundamentalne właściwości życia społecznego. Pierwsza to ogromne zróżnicowanie sposobów życia ludzi ‐ a więc właśnie, w najogólniejszym sensie, kultur ‐ w różnych epokach, a także współcześnie, na różnych obszarach kuli ziemskiej. Historycy, odchodząc od tradycyjnego kanonu historii politycznej lub „zdarzeniowejʺ w stronę historii gospodarczej czy społecznej, objęli swoim zainteresowaniem także życie codzienne w dawnych wiekach: zwyczaje i obyczaje, wierzenia i przekonania, budownictwo i technikę, sztukę i edukację, mit, magię i religię. I wszędzie dostrzegali niebywałą zmienność i niebywałą różnorodność. Z kolei antropologowie społeczni, badając społeczności prymitywne czy słabiej rozwinięte, zachowane do dziś w otoczeniu coraz bardziej dominującej nowoczesności, pokazali, jak bardzo różnie może przebiegać życie społeczne na różnych obszarach, nawet w tym samym czasie. Skupiali oni uwagę na kontrastach szczególnie skrajnych, ale o takiej różnorodności świadczyło również doświadczenie potoczne podróżników, emigrantów, a później turystów odwiedzających obce kraje i notorycznie zaskakiwanych innością świata, który tam napotykali. Ludzie inaczej wyglądali, inaczej się ubierali, co innego jedli, inaczej pracowali, mieszkali w innych budowlach, czcili innych bogów, używali innych urządzeń, inaczej witali się i żegnali, inaczej traktowali dzieci i rodzinę, czego innego uczyli, inaczej odpoczywali i świętowali itp. Dzisiaj to doświadczenie pluralizmu kulturowego jest coraz bardziej powszechne dzięki środkom masowego przekazu. Co dzień w naszych domach stykamy się „wirtualnieʺ, za pośrednictwem telewizji czy Internetu, z kulturami najbardziej odległymi. Literatura, publicystyka, reportaż dostarczają relacji o egzotycznych sposobach życia, wierzeniach czy zwyczajach. Coraz częściej spotykamy przedstawicieli obcych kultur ‐ biznesmenów, turystów, uchodźców, emigrantów ‐ na naszych ulicach. I coraz częściej sami podróżujemy po świecie, w interesach, w celach zawodowych, dla przyjemności. Odmienności kulturowe obejmują nie tylko życie codzienne, ale wywierają istotny wpływ na funkcjonowanie grup społecznych, organizacji, instytucji. Okazuje się, że te same formy organizacyjne dominujące dzisiaj w świecie, np. kapitalizm w ekonomii czy demokracja w polityce, działają zupełnie różnie w kontekście różnych kultur. Już Max Weber dostrzegał znaczenie typowego dla kultury „Zachoduʺ kompleksu wartości, który określał jako „duch kapitalizmuʺ i który wiązał z dominacją religii protestanckiej. Wielu tłumaczy sukces ekonomiczny krajów Dalekiego Wschodu po II wojnie światowej swoistym syndromem „azjatyckich wartościʺ. Inni szukają źródła katastrofy dzisiejszej Afryki w dysonansie instytucji kapitalistycznych i demokratycznych z tradycyjnymi kulturami plemiennymi. Jedno z wyjaśnień trudności, jakie napotykają w rozwoju gospodarczym i politycznym kraje postkomunistyczne, odwołuje się do sprzeczności między mocno zakorzenioną kulturą realnego socjalizmu, a wymaganiami nowoczesnej kultury rynkowej i demokratycznej. Ale nawet w mniejszej skali, porównując poszczególne kraje, dostrzeżemy od razu, jak różne są na przykład kapitalizm włoski i szwedzki czy demokracja grecka i angielska. Międzynarodowe korporacje odkryły już dawno, jak ważne jest lokalne „otoczenie biznesuʺ, a politycy, prowadząc międzynarodowe negocjacje, nie mogą abstrahować od
(…)
… ekonomicznym, zmianom ustrojowym. Ale dokonują się także mniej spektakularnie, towarzysząc stale toczącym się zmianom warunków życia społecznego, na przykład w toku industrializacji, urbanizacji czy ogólniej ‐ modernizacji. Tutaj obserwujemy bardzo istotną i powszechną formę zderzenia kultur jaką jest konflikt pokoleń. Otóż, każde pokolenie jest nosicielem takiej kultury, która została mu wpojona…
… potocznie kojarzy się z kulturą narodową (kultura polska, kultura francuska), to odnosi się do swoistych sposobów życia społeczności wszelkiej skali, od rodziny do ludzkości. Wszelkie grupy społeczne wytwarzają, mniej lub bardziej złożoną, własną kulturę grupową. Każda rodzina ma jakieś swoiste zwyczaje, sposoby zwracania się do siebie, przezwiska, symbole, pamiątki. Pewne swoiste obyczaje wytwarza…
…, żeby moje działania nie były już całkiem prywatne, lecz wyrażały pewne przyjęte w grupach, do których należę, wzorce kulturowe. Ta wielość skal społeczności, które są nosicielami rozmaitych kultur, sprawia, że kultury nakładają się na siebie, przenikają w różny sposób. Kultury narodowe wielu krajów Europy poza swoistymi treściami zawierają również podobne elementy kultury europejskiej czy chrześcijańskiej. Kultury regionalne, np. góralska czy kaszubska w Polsce, pozostają oczywiście pod wpływem kultury narodowej. Podobnie kultury zawodowe poza charakterystycznymi dla pewnych środowisk wzorami życia zawierają też swoiste rysy czerpane z kultur narodowych. Na przykład środowisko naukowe czy środowisko biznesu ma podobne zwyczaje, podobny styl życia, podobne formy pracy i kontaktów, podobny etos w skali światowej…
… uważa kulturowe reguły ‐ normy i wartości ‐ za trzon kultury. Taki pogląd znajdujemy na przykład u Floriana Znanieckiego przywiązującego ogromną wagę do „systemu aksjo‐normatywnegoʺ społeczeństwa czy u Talcotta Parsonsa, dla którego o tożsamości i stabilności społeczeństwa decyduje „konsensus co do wartościʺ. W obrębie kultury normatywnej znajdują się opisy działań właściwych, przyjętych w danej…
… automatyzację konformizmu. W tym przypadku nie przychodzi nam po prostu do głowy, aby można było postąpić inaczej, niż nakazuje kultura. Natomiast gdy socjalizacja jest niepełna lub nieudana, pojawia się wobec kultury opór, kontestacja, nonkonformizm, i jednostka szuka alternatyw. Znajduje je w kontrkulturach przestępczych, kontr‐kulturowych ruchach społecznych, sektach religijnych, utopijnych społecznościach…
... zobacz całą notatkę
Komentarze użytkowników (0)