W eseju:
„ W służbie Wielkiego Armatora” autor przedstawia sytuację i myślenie pokolenia lat dwudziestych - pokolenia, które dorastało w Polsce suwerennej i niepodległej, pokolenia ludzi, „wytrąconych z koleiny zaplanowanego dla nich normalnego życia i postawionych w obliczu dramatycznych wyborów”. Niejednokrotnie rzucane hasło „sytuacji conradowskich” i jego interpretacja sugerowały potrzebę normalności, odcięcia się od mistycyzmu, romantycznych ideałów i paraliżującego poczucia polskiego fatum. Będąc na miejscu tych młodych ludzi, sama bym obrała ich drogę - wolną od haseł patriotyzmu i frazeologii, które czasem aż hamowały działanie, gdyż skupiały umysły ludzi na kształtowaniu coraz to nowych idei i przesłań, a wytrącała ich z aktywnej walki i czystej kalkulacji. J.J. Szczepański stworzył zupełnie nowy kształt patriotyzmu. Bo jak długo można pozostawać w wierności, która wymaga oderwania się od ziemi, cofnięcia się w tak zamierzchłą przeszłość, że nie ma w niej ani śladu z tej nowoczesności, logicznego myślenia? Wymowa tego eseju łączy się z pojęciem honoru i trafnym wyborem pewnego kodeksu zasad. Jedynie godność - cząstka pochodząca od najwyższej prawdy i boskości - można w sobie rozpoznać i określić. To ją człowiek ma za zadanie pielęgnować i ocalić. Psychika tamtego pokolenia podlegała pewnym surowym regułom, których nie wolno było poddawać jakimkolwiek swobodnym interpretacjom. Czasem takie wyobrażenie wewnętrznego prawa wydaje się przerażające, jakby przytłoczone absolutną sankcją i nieomylnymi kryteriami. O powieści Lord Jim :
Powieść składa się z dwóch części. Jim jest oficerem na statku Patna. Na Oceanie Indyjskim spotyka ich sztorm. Jim sprawdza, co się dzieje pod pokładem. Woda zalewa statek. Wybiega na pokład i widzi, jak kapitan opuszcza statek, zostawiając pasażerów. Rankiem sztorm przechodzi. Jim budzi się, ratuje ich stateczek francuski, wchodzą do portu, gdzie znajdują sfatygowaną Patnę. Sąd oficerski pozbawia dowództwo statku rang, także Jima. Okupacja jest podobnym (wg Szczepańskiego) zdarzeniem. Nigdy nie wiadomo, czy schować się i uciec, czy stanąć i walczyć. Szczepański o swoim pokoleniu mówi, że to naród 20-latków wytrąconych z koleiny normalnego życia. Byli pierwszym zdrowym psychicznie pokoleniem od kilu stuleci. Nagle stanęli wobec „konradowskiego TO”. Musieli żyć od wybuchu wojny w nieustannej gotowości, w strachu.
Pokolenie Kolumbów nauczone było posłuszeństwa, praworządności, poszanowania ludzkiego życia i nagle znaleźli się w apokaliptycznym chaosie. Walczyli o jedno - o ludzką godność (bo tak trzeba było zrobić). Potrzebowali wierzyć, że zmuszani byli do działań niezgodnych z dekalogiem - byli pełni dumnej rozpaczy.
(…)
… Armatora to hipoteza wielkiej cywilizacji, honoru, który ciążył nad nimi w czasie wojny. Wykres ze szkicu Marii Janion pt. Wojna i forma ([w:] Płacz generała):
OPOZYCJE:
(spojrzenie na wojnę od strony klęski dramatu)
(tradycja romantyczna)
POSTAWA CYWILNA
POSTAWA ŻOŁNIERSKA
antyheroizm ------- antymartyrologizm demitologizacja + karnawalizacja
heroizm tyrteizm martyrologia mitologizacja
POSTAWA PRYWATNA
POSTAWA SPOŁECZNA
Postawa heroiczna - reprezentowana była przez Sienkiewicza.
Tyrteizm - Reduta Ordona, Bagnet na broń, nawoływanie do walki z wrogiem.
Martyrologia - obraz cierpienia. Literatura martyrologiczna ukazuje obrazy wojen i walk od strony ich ofiar, eksponując poświęcenie walczących w imię wyznawanych idei i wartości: wiary, ojczyzny, dobra, sprawiedliwości, prawdy itp.
Mitologizacja - zmiana bohaterskich czynów w mity narodowe i w wiarę w to, że tak trzeba. Polega na przekształcaniu wydarzeń, bohaterów w mit, opowieść zawierającą archetypy zachowania, pierwotne wzorce.
Nie ma postawy antytyrtejskiej.
Antymartyrologia - zastanawianie się, czy cierpienie jest konieczne?
Demitologizacja - Pamiętnik z powstania warszawskiego demitologizuje powstanie, Polacy też potrafili być okrutni.
Karnawalizacja - czy przy pomocy śmiechu można walczyć z totalitaryzmem? (na podstawie filmu Życie jest piękne Belliniego, czy polskiego filmu Zakazana piosenka) Przeciwstawienie się grozie wojny. W 1945 roku w Krakowie powstaje wiersz Czesława Miłosza pt. W Warszawie (z tomu Ocalenie). Wiersz jest osadzony w Warszawie. Jest on nazywany soliloquim (rozmowa z samym sobą) - dialog wewnętrzny. Wiersz jest bardzo przejrzysty…
…, których celem jest określenie własnej postawy. Główna różnica względem monologu wewnętrznego tkwi w świadomości istnienia realnego odbiorcy. Z tego powodu wypowiedź jest znacznie bardziej składna i spójna, skupia się na przedstawieniu nieznanych odbiorcom faktów i wydarzeń.
4
…
... zobacz całą notatkę
Komentarze użytkowników (0)