W cieniu wielkiego romantyzmu emigracyjnego druga i trzecia generacja romantyków stworzyła w kraju poezję spisku i powstania. Stoczywszy walkę z naśladowcami lamentów nieszczęśliwego kochanka z IV cz. Dziadów poeci ci usiłowali narzucić współczesnym inny kanon poezji, przeciwstawiającej "miłosnym pieniom" męski czyn, odrzucającej bezpłodne marzenia dla walki i zwycięstwa w boju za ojczyznę. Rolę wieszcza takiej poezji pełnił w kraju Kornel Ujejski. Obok niej rozwijała się poezja romantycznej ludowości (Teofil Lenartowicz, Władysław Syrokomla). Późnym dzieckiem romantyzmu był Cyprian Kamil Norwid, pierwszy znawca i twórczy krytyk słynnych poprzedników. Jego twórczość wykracza poza romantyzm. W 1865 w przedmowie do cyklu Vade-mecum Norwid dowodził, że poezja pol. znalazła się "w krytycznej chwili", że romantyzm doszedł już do swego kresu, że zatem przyszedł czas aby zdjąć z literatury polskiej obowiązki, które nie należą do dziedziny sztuki, aby mogła powstać sztuka odpowiedzialna za siebie jako za sztukę, poezja nastawiona na poezję jako celową organizację języka. Taką poezję sam Norwid uprawiał, tworząc nowoczesną polską poezję intelektualną. Łempicki Świat rzeczywisty i świat książek Nazwa romantyzm pochodzi od nazwy „powieść romantyczna”. Niezwykle ważna w tej epoce jest literatura. Romantyków polskich wychowują książki. O biografii twórcy decyduje literatura, dochodzi do literaturyzacji życia, czyli przejmowania zachowań bohaterów literackich (zwłaszcza widoczne było to na podstawie Cierpień młodego Wertera - moda na samobójstwa, specyficzny ubiór).
Epoka (zwłaszcza pierwsza generacja romantyków) jest zdominowana przez literaturę: Mickiewicz, Krasiński, Norwid. Mamy do czynienia z kultem arcydzieł: Homer, Biblia , Jerozolima wyzwolona Tassa, Horacy, Petrarka. Poprzez wiedzę o literaturze rodzi się sztuka interpretacji. Docenia się dzieła wcześniejsze, Mickiewicz wręcz wielbił Horacego i cenił Petrarkę, wykładał w Lozannie literaturę łacińską. Norwid pisał o jedynej rzeczywistości, która go interesuje - o literaturze. Wszyscy są świadomi tradycji literackiej.
Przełom romantyzmu, utwory przełomowe to:
- Ballady i romanse, - Sonety krymskie, - Maria, - Konrad Wallenrod. Przełom to zmiany w literaturze. Doba prześwitu romantycznego o zawiązkach. Pojawia się pytanie: czy preromantyzm to jeszcze oświecenie czy może już romantyzm? Przełom (zmiana w literaturze) romantyzmu ( Ballady i romanse, Maria, Konrad Wallenrod ) - istnieją dwie koncepcje przełomu:
EWOLUCYJNA - proces, w trakcie którego zachodziły przeobrażenia na zasadzie ewolucji (dwoista natura, heterogeniczność literatury (J. Kleiner, R. Przybylski, Chrzanowski). Ewolucja kumulatywna (tzw. dolewanie nowego wina do starych dzbanów).
(…)
… tradycji widoczny jest też w Balladach i romansach.
Można wyróżnić tradycję aprobowaną i negatywną (klasycyzm polski) tradycję literacką.
W oświeceniu można znaleźć nurt bardzo bliski Mickiewiczowi - tradycję oświeceniowego sentymentalizmu. Siła oddziaływania jest bardzo silna. Polski sentymentalizm cechował styl, który polegał na zdrobnieniach, których jest bardzo dużo. I które właśnie wskazują na sentymentalizm oświeceniowy. Tę cechę stylu zapożyczył Mickiewicz.
Przykład Pierwiosnek - młodzieńcza maniera Mickiewicza (zdrobnienia - emocjonalny stosunek do rzeczywistości, powiązanie i związanie człowieka z rzeczywistością, ze światem). Kategoria uczucia i miłości przyszła właśnie z tego.
Natura jest światem przedstawionym w balladach i romansach z regionów gatunków sentymentalnych. Stamtąd są też niektórzy bohaterowie (Świtezianka = Laura i Filon), miłość, przyroda, uczucie. Świat jest znany z autopsji… Charakteryzuje go dwoistość czasu, wcześniej takie coś nie miało racji bytu.
Zdrobnienia nie pełnią już roki symbiozy człowieka i natury, ich bliskości.
Tajemnica jest nową kategorią estetyczną, zastąpiła ona oświeceniową zagadkę, którą można było rozwiązać, a tajemnicę poznają tylko wybrani (np…
… (Żmigrodzka, Straszewska, Kowalczykowa).
Kontrowersję potwierdzają różnego rodzaju teksty naukowe z teorii literatury. Polemika dotyczyła również preromantyzmu.
„Czas nareszcie przestać pisać o sztuce…” głosił Mochnacki (listopad 1830), bliższy drugiej koncepcji. Pokazuje bardzo bliski stosunek literatury z rewolucją. Zerwanie z tradycją i rzeczywistością.
Jeżeli czytamy samą literaturę, to rzecz…
... zobacz całą notatkę
Komentarze użytkowników (0)