Procesy narodowotwórcze w Europie w XIX i XX wieku - kształtowanie się narodów politycznych i etnicznych
Kwestię narodową określić można zgodnie z definicją Jerzego Wiatra jako „zespół zagadnień teoretycznych i praktycznych, wyrosłych z istnienia nierówności w stosunkach między narodami, z ucisku narodowego i dyskryminacji". Przez kwestię narodową rozumiemy nie tylko dążenie do niepodległości narodów ujarzmionych, ale i wszystkie problemy wynikające stąd, że granice państwowe nie zawsze i nie wszędzie pokrywały się z granicami etnicznymi. Były więc narody pozbawione własnego bytu państwowego, pozostające pod władzą paru państw, jak Polacy lub jednego, jak Irlandczycy, były państwa, mające w swych granicach mniejszości narodowe, jak Niemcy, były też państwa wielonarodowe, jak Austro-Węgry, Rosja, Turcja.Różnice między granicami państwowymi a etnicznymi były stosunkowo niewielkie w Europie Zachodniej, gdzie powstały państwa narodowe jak Francja (problem bretoński nie miał znaczenia), silne były natomiast i wywoływały wiele powikłań w Europie Środkowej i Wschodniej, w Azji Zachodniej, w Indiach. Wyraziło się to między innymi w terminologii: nationalite francaise to dla Francuza — francuska przynależność państwowa, bri-tish nationality to dla Anglika — brytyjska przynależność państwowa, podczas gdy polski odpowiednik słownikowy tego terminu — narodowość oznaczą przynależność nie państwową, lecz właśnie narodową. Niemcy wyrazem Na.tión obejmują Niemców mieszkających w państwie niemieckim, przez wyraz V o l k natomiast rozumieją ogół wszystkich Niemców, żyjących zarówno w Rzeszy, jak i poza jej granicami, a więc w Austrii, Szwajcarii, Polsce, w Stanach Zjednoczonych, Brazylii itd. __; W państwach narodowo niejednolitych narodowość silniejsza liczebnie, gospodarczo czy politycznie wyzyskiwała narodowości słabsze. Te właśnie narody uciskane dążyły do wyzwolenia, do niepodległości. W rzeczywistości problem był bardziej złożony, w wielu krajach bowiem walka narodowa łączyła się z walką społeczną, a to prowadziło do zaognienia stosunków. Weźmy dla przykładu problem irlandzki w Wielkiej Brytanii lub słowacki na Węgrzech. Często zaostrzał sprawę czynnik wyznaniowy, jak np. walka katolickich Irlandczyków przeciwko protestanckiemu rządowi angielskiemu lub Polaków przeciwko protestanckiemu zaborcy pruskiemu czy prawosławnemu zaborcy rosyjskiemu. Czynnik gospodarczy również często podsycał walkę narodową, tam mianowicie, gdzie mniejszość uciskana pod względem politycznym doznawała także dyskryminacji ekonomicznej. Bywało i odwrotnie; gospodarka łagodziła niekiedy przeciwieństwa narodowościowe i polityczne. Tak było w monarchii habsburskiej; Węgrów wiązał z Austrią wywóz węgierskich płodów rolnych na chłonny rynek austriacki, musieli się z tym liczyć i przeciwnicy dualizmu. Podobnie i burżuazja czeska występowała niejednokrotnie z opozycją wobec państwa Habsburgów, domagała się rozszerzenia praw politycznych, zwiększenia udziału Czechów w administracji, ale mimo wszystko upatrywała w związku państwowym z Austrią poważne korzyści gospodarcze. Taki właśnie pogląd głosił późniejszy czechosłowacki minister spraw zagranicznych i prezydent Czechosłowacji, Edward Benesz, w książce pt. Problem austriacki i kwestia czeska, ogłoszonej w 1908 ., a więc na 10 lat przed rozpadem monarchii habsburskiej. Twierdził, że w Austrii Czesi mogą czerpać zyski z przynależności do wielkiego mocarstwa.
(…)
… tej tezy Niemcy zagarnęli Alzację i Lotaryngię, kraje rzekomo niemieckie, ale pozbawione niemieckiej świadomości narodowej.
Szczególne warunki powstawały, jeśli tylko część narodu żyła we własnym państwie, pozostała zaś część znajdowała się pod obcym panowaniem; dążyła ona zawsze do swego państwa narodowego. Włosi, podlegli berłu Habsburgów, ciążyli ku Królestwu Włoskiemu, Serbia — Piemont jugosłowiański…
… ujemną i szkodliwą.
Zwyrodniałym przejawem nacjonalizmu jest rasizm, wysuwający na piedestał rasę. Rasa to pojęcie nader wieloznaczne. Fryderyk Schlegel mówił, że jest tyle ras, ile języków, można więc mówić o rasie polskiej, francuskiej, niemieckiej itd. Szczególnego a negatywnego znaczenia nabrało pojęcie rasy od czasu, gdy zaczął się szerzyć darwinizm społeczny, czyli gloryfikacja walki o byt…
... zobacz całą notatkę
Komentarze użytkowników (0)