Proces społeczny Zmiana społeczna oznacza pojedynczy epizod, przejście od jednego stanu systemu do drugiego. Ale jest oczywiste, że zmiany wiążą się ze sobą, zazębiają się, jedne pociągają za sobą drugie. Pojęcie procesu służy do opisania ciągu, sekwencji następujących po sobie i przyczynowo uwarunkowanych zmian systemu (nazywamy je wtedy fazami lub etapami). Aby można mówić o jednym procesie, system pomimo tych zmian zachowywać musi podstawową tożsamość (np. za pojedynczy proces może być uważany powolny rozpad rodziny państwa Kowalskich, postępująca industrializacja w społeczeństwie południowokoreańskim, cykliczne, powtarzające się kryzysy ekonomiczne w Brazylii). Wśród procesów społecznych ciekawa ich odmiana to procesy kierunkowe. Wyróżniają się one tym, że po pierwsze, żadna faza procesu nie jest identyczna z jakąkolwiek inną (a więc proces jest nieodwracalny), oraz po drugie, że każda faza późniejsza w czasie przybliża (upodabnia) stan systemu do pewnego stanu wyróżnionego: preferowanego, upragnionego, lub przeciwnie ‐postrzeganego negatywnie (a więc jakiegoś celu, standardu kierunkowego: pożądanego ideału, lub przeciwnie ‐ nieuchronnego fatalnego końca). Przykładem procesu kierunkowego jest wzrost organizmu, dojrzewanie, starzenie się, śmierć. Metafora organiczna, czyli porównywanie społeczeństwa do organizmu, była szczególnie popularna wśród klasyków socjologii w XIX wieku, wspomnianego wcześniej Augusta Comteʹa, ale zwłaszcza Herberta Spencera. Inny przykład może stanowić entropia, czyli rozpraszanie się energii we wszechświecie. Jeszcze inny to lot pocisku w kierunku wyznaczonego celu. Przez długi czas sądzono, że główne procesy historyczne mają właśnie charakter kierunkowy (np. wzrost ludnościowy, industrializacja, urbanizacja, powstawanie państw, procesy cywilizacyjne, ekspansja nauki, racjonalizacja, biurokratyzacja, pauperyzacja, destrukcja środowiska, wzrost przestępczości itp.). Dopiero dziś dostrzega się coraz wyraźniej cykliczność, powtarzalność pewnych procesów historycznych, a także całkowitą dowolność, przypadkowość, chaotyczność innych. Przeciwieństwem procesów kierunkowych są procesy cykliczne, które cechują się tym, że po pewnym czasie stan systemu powraca do punktu wyjścia, do stanu początkowego. Klasyczne przykłady takich procesów występują w życiu ekonomicznym, jako tzw. cykle koniunkturalne wzrostu i recesji, a także na rynkach finansowych, jako fazy „rynku byka i „rynku niedźwiedzia.
... zobacz całą notatkę
Komentarze użytkowników (0)