To tylko jedna z 7 stron tej notatki. Zaloguj się aby zobaczyć ten dokument.
Zobacz
całą notatkę
Prawo rzymskie po upadku imperium
Zachodnie imperium upadło w 476 r. Jednak prawo rzymskie obowiązywało nadal u wielu ludów zamieszkujących tereny po rozpadzie cesarstwa zachodniego. Na ziemiach zajętych przez ludy germańskie mieszkało sporo ludności pochodzenia rzymskiego. W myśl zasady osobowości prawa (personalizmu) nadal stosowała ona normy prawa rzymskiego. Organizatorzy państw germańskich nie znali go jednak. Zaistniała więc potrzeba spisania go. Tą drogą powstały w krótkim czasie Leges Romanae Barbarorum (zbiory praw dla ludności rzymskiej na terenach państw barbarzyńców germańskich). Zaliczamy do nich:
Edykt Teodoryka - zbiór praw w państwie Ostrogotów
Brewiarz Alaryka - zbiór praw w państwie Wizygotów
Lex Romanae Burgundiorum - zbiór praw w państwie burgundzkim
Wokół Rzymu i Rawenny stosowano wówczas prawo justyniańskie. Był to bowiem egzarchat bizantyjski (wpływy polityczne). Na terenie państwa Longobardów (po podboju Italii) powstała pod dużym wpływem prawa rzymskiego tzw. Pawieńska szkoła prawa. Później, na terenie Włoch i Francji rozwijała się szkoła statutowa czyli mos docendi Italicus (włoski sposób poznawania wiedzy).szkołę statutową stanowiły:
szkoła glosatorów (XI-XIII w) badająca prawo rzymskie na drodze egzegezy. Jej wyznawcy używali glos, czyli uwag do tekstu załączanych między wierszami lub na marginesie. Kodyfikację przełożyli na inne języki.
szkoła postglosatorów (XIV w) czyli komentatorów dostosowująca prawo rzymskie do potrzeb praktycznych.
System pandektowy:
Dzieli on prawo rzymskie (i później europejskie) na dwie części:
Część ogólna: normy wspólne wszystkim gałęziom prawa.
Część szczególna:
Prawo rodzinne
Prawo rzeczowe
Prawo spadkowe
Prawo zobowiązań
Ten podział stał się modelem na którym zbudowano współczesne systemy prawne. Zasady i przebieg poszczególnych stadiów postępowania rzymskiego:
Poprzez proces dokonywał się rozwój prawa. Pierwotną formą dochodzenia roszczeń w prawie rzymskim była pomoc własna uprawnionego . Wraz z rozwojem aparatu państwowego pomoc własna uprawnionego ulegała stopniowemu ograniczeniu. Mimo rozwiniętych instytucji procesowych nie wyeliminowano jej jednak do końca. Znana była jeszcze w ustawodawstwie justyniańskim. Pomoc własna uprawnionego występować mogła w dwóch formach:
samopomoc ze strony obrona konieczna
(…)
… było chronione przez pretora. Ten sposób rozstrzygania spraw między obywatelami rzymskimi utrzymał się do końca istnienia państwa rzymskiego. Zawsze znana była umowa kompromisu czyli dobrowolnego poddania się woli arbitra. Jedna z teorii głosi, że proces rzymski kształtował się w sposób następujący: Istnieje jednak inny pogląd niektórych historyków. Być może początkowo postępowanie rozjemcze…
…. Były jednak przypadki, gdy actiones znajdowały oparcie w prawie materialnym - actiones stricti iuris (powództwa ścisłego prawa), które były oparte na prawie cywilnym dla obywateli rzymskich.
Actiones może zatem oznaczać zarówno uprawnienia materialne, wynikające z prawa cywilnego (może być prawem podmiotowym, jakie na podstawie ustawy przysługuje obywatelowi) ale pojęcie można rozumieć w sensie procesualnym…
… julijskie w 17 r.pne. Teraz istniał jedynie w praktyce sądu centumwiralnego
do poł. III w.ne. Sąd ten zawsze orzekał w oparciu o zasady procesu legisakcyjnego i rozstrzygał dwie kategorie spraw. Były to sprawy jednostkowe:
wielkiej własności ziemskiej
statusu wolnościowego obywateli rzymskich.
Proces formułkowy - praktyka pretora dla Peregrynów w sprawach dotyczących cudzoziemców. Oparty był nie na ustawie lecz decyzji magistratu rzymskiego, który kierował sprawę mu przedstawioną do sędziego rzymskiego. Proces ten był mniej sformalizowany. Na mocy lex Aebutia w 130 r.pne proces ten jako subsydiarna forma wprowadzony został także dla obywateli rzymskich. Od tej chwili obywatel rzymski miał do wyboru:
kierować skargę na drogę bardziej skomplikowanego postępowania legisakcyjnego
wybrać mniej skomplikowany, oparty na władzy magistratu proces formułkowy.
W 17 r.pne proces formułkowy stał się wyłącznie obowiązującym dla obywateli rzymskich na mocy ustaw julijskich (duae leges Iuliae iudiciarae) wydanych za czasów Oktawiana Augusta . Proces formułkowy przetrwał do 342 r.ne. Stał się wówczas zbędny, już w 212 r.ne ujednolicono obywatelstwo w imperium i wszelkie podziały straciły sens. Poza tym absolutna władza…
… , który przewidywał utratę wierzytelności w przypadku samowolnego dochodzenia swoich należności. Niedopuszczalne było samowolne egzekwowanie długów od dłużników z pominięciem drogi egzekucji sądowej. Od początku istnienia pryncypatu penalizowano tego rodzaju działania.
W dominacie na samopomoc nałożono dalsze ograniczenia. Za panowania Teodozjusza , Walentyniana i Arkadiusza przewidywano utratę prawa własności osoby, która dochodziłaby tego prawa z pominięciem drogi sądowej. Podobne stanowisko zajęła jurysprudencja rzymska. Justynian w swych Digestach powtórzył zasady o przepadku wierzytelności i praw własności w podobnym kontekście. Twierdził, iż ochrona prawa należy tylko do władzy a nie poszczególnych osób. prywatne działanie przynosić może tylko szkodę w życiu publicznym.
Obrona konieczna utrzymywała się przez cały okres istnienia państwa rzymskiego. Polega ona na odparciu bezprawnej napaści, skierowanej ku naruszeniu osoby lub majątku osoby. Przed siłą można bronić się siłą. By jednak obrona konieczna miała formę legalnego zachowania się poszkodowanego musiała odpowiadać warunkom określonym przez prawo i jurysprudencję rzymską. Dopuszczalna więc była tylko w celu utrzymania istniejącego stanu rzeczy a nie ofensywy…
… według prawa. Actio był to zatem zespół czynności procesowych (powoda lub pozwanego) dopuszczanych i sanowanych przez władzę publiczną w postaci jej przedstawiciela (w osobie magistratur). Był to akt, za pomocą którego pokrzywdzony wzywał pomocy państwa przeciwko naruszycielowi jego praw. W tym znaczeniu actio stawało się środkiem ochrony procesowej.
Actio wielokrotnie utożsamiało się z prawem materialnym…
… uzupełniająca do procesu kognicyjnego. Obywatele przedstawiali sytuację sporną cesarzowi kierując do niego pytania na piśmie jak należy kwestię rozstrzygnąć. Reskrypt czyli odpowiedź cesarza na marginesie tekstu lub w odrębnym piśmie stanowiła warunkowe rozstrzygnięcie sprawy. Sędzia badał stan faktyczny i gdy był on zgodny z przedstawionym w zapytaniu musiał orzec tak jak sugerował reskrypt cesarski. Wiązał…
... zobacz całą notatkę
Komentarze użytkowników (0)