Procedury, instytucje i role Reguła kulturowa z jej dwiema odmianami ‐ normami i wartościami ‐ to najmniejszy element, swoisty atom systemu aksjo‐normatywnego. Ale reguły nie występują w izolacji, w oderwaniu od siebie. Przeciwnie, łączą się, integrują w szersze całości. Integracja najmniejszej skali dotyczyć może wiązek norm i wartości. Sposoby postępowania mogą być bowiem ściśle powiązane z celami. Praca i zarobek, uczenie się i wykształcenie, leczenie się i zdrowie, wyjazd nad morze i wypoczynek. Takie wiązki norm i wartości, regulujące typowe sposoby osiągania danych celów, nazwiemy procedurami. Częsty przypadek to podporządkowanie kilku norm czy sekwencji norm jednej wartości. W szerszej skali integracja reguł dokonuje się wokół danej dziedziny życia społecznego, która podlega regulacji. Przypomnijmy wielokrotnie przez nas już stosowane pojęcie kontekstu społecznego, a więc wyróżnionych dziedzin życia społecznego, w których ludzie realizują jakieś istotne społecznie funkcje: prokreację i wychowanie dzieci, produkcję i dystrybucję dóbr, rekreację i rozrywkę, podtrzymywanie sprawności i zdrowia, uzgadnianie i koordynację zadań zbiorowych itp. Każdy taki kontekst ma charakterystyczne dla siebie reguły. Otóż taki zbiór reguł związany z określonym kontekstem społecznym, realizujący podobne, istotne społecznie funkcje, nazwiemy instytucją. Czasami mówi się precyzyjniej: instytucja w sensie normatywnym. Bo jak wiele innych kategorii socjologicznych, także i instytucja ma wiele znaczeń. Potocznie przyjmujemy perspektywę realistyczną: idziemy do jakiejś instytucji coś tam załatwić albo narzekamy na niesprawność jakiejś instytucji. Nauka jednak ma zawsze ambicje wychodzenia poza myślenie potoczne poprzez proces abstrahowania i uogólniania. I tak jak w swoim czasie odchodziliśmy od pojmowania organizacji czy struktury jako pewnych realnych obiektów społecznych na rzecz ujęcia atrybutywnego, w którym stanowią one pewne złożone właściwości przysługujące obiektom społecznym, tak i tu normatywne pojęcie instytucji odchodzi od myślenia przedmiotowego w stronę idei bardziej abstrakcyjnej. W takim sensie instytucja rodziny to nie grupa osób zamieszkałych razem pod jednym dachem, lecz zbiór norm i wartości, które regulują tę szczególnie ważną i uniwersalną domenę ludzkiego życia: norm dotyczących właściwych, pożądanych lub zakazanych form przedmałżeńskich stosunków seksualnych, zalotów, narzeczeństwa, sposoby doboru partnerów, zawierania małżeństw, obowiązków i uprawnień małżonków, opieki nad dziećmi i władzy rodzicielskiej, stosunków z teściami, dziedziczenia majątku i wielu innych istotnych dla rodziny spraw. Także swoistych dla rodziny wartości: szczęścia rodzinnego, harmonii, dobrobytu, posiadania dzieci, ich wychowania, godnej starości itp. Instytucja produkcyjna to nie grupa robotników w budynku fabrycznym, lecz zbiór swoistych dla działalności ekonomicznej reguł. A więc takich wartości, jak efektywność, sukces, awans, jakość, zysk, zarobek, emerytura, honor firmy, duma zawodowa, albo takich norm, jak obowiązki i uprawnienia zawodowe, dyscyplina pracy, punktualność, rzetelność, odpowiedzialność itp.
(…)
… na ogół wielu aktorów, których role muszą być skoordynowane, realizują się bowiem razem. Po siódme, każdy aktor gra w ciągu kariery wiele różnych ról, ale także w danym momencie może realizować różne role, z teatru jadąc na plan filmowy, stamtąd do telewizji, a wieczorem do kabaretu. Co więcej, może mieć trudności z przejściem od jednej roli do drugiej, gdy w teatrze gra Hamleta, w filmie Szwejka…
… studiów i aplikacji adwokackiej, a także opanować subtelne zasady etosu środowiskowego. Są oczywiście pojętniejsi i mniej pojętni uczniowie, lepsi i gorsi adwokaci, tacy, którym bardziej odpowiadają sprawy karne, i inni, którzy wolą cywilne. Swoją rolę grają zawsze w otoczeniu innych ‐ sędziów, prokuratorów, protokolantów, klientów, innych adwokatów ‐ i muszą swoje działania z nimi skoordynować…
…, że rozdzielają się ostro i precyzyjnie pomiędzy różne instytucje. Są takie, można powiedzieć wyspecjalizowane czy partykularne, które realizują się tylko w jednym kontekście społecznym. Reguły musztry są swoiste dla wojska, reguły przesłuchiwania świadków ‐ dla prokuratury i sądu, zakaz plagiatu ‐ głównie dla nauki, a zakaz bicia dzieci ‐ głównie dla rodziny. Ale są i takie, które pojawiają się w różnych…
… więcej od innych: szybszej kariery, ładniejszej żony, mądrzejszych dzieci, droższego samochodu, większego domu i pełniejszego konta. A dekalog to zbiór norm, które znajdują zastosowanie nie tylko w Kościele, ale we wszystkich obszarach życia społecznego. Reguły społeczne są, jak widzimy, formułowane na różnych szczeblach ogólności: od kazuistycznych i partykularnych, po uniwersalne. Zwróćmy uwagę, że mowa tu o integrowaniu…
... zobacz całą notatkę
Komentarze użytkowników (0)