V rok prawo kanoniczne - grupa VI
Ewelina Pajdosz, Karolina Mirosław, Kamil Bojarski, Tomasz Kołodziejczyk.
Referat
nr
5
-
PRAWO
RZYMSKIE.
SZKOŁA
GLOSATORÓW
I
SZKOŁA
KOMENTATORÓW - przygotowany na konwersatorium „Rola prawa w kulturze
średniowiecznej” prowadzonym przez ks. prof. dr hab. Antoniego Dębińskiego w roku
akademickim 2011/2012.
Celem niniejszej pracy jest ukazanie znaczącej roli prawa rzymskiego, jaką odegrało w
kształtowaniu się systemów prawa ówczesnej Europy. Ponadto dla spójności wywodu należy
uwzględnić - choć skrótowy - rozwój prawa rzymskiego w dziejach Europy.
Istnieje bogata literatura traktująca o prawie rzymskim, lecz dla potrzeb tejże pracy korzystałem z
wybranej literatury kilku kluczowych podręczników do nauki prawa rzymskiego, jak:
Dębińksi A., Prawo rzymskie prywatne. Kompendium, Wydawnictwo Prawnicze
LexisNexis, Warszawa 2003.
Kolańczyk K., Prawo rzymskie, Wydawnictwo Prawnicze PWN, wyd V, Warszawa 2000.
Kuryłowicz M., Wiliński A., Rzymskie prawo prywatne. Zarys wykładu, wyd. III,
Zakamycze 2005.
Litewski W., Słownik encyklopedyczny prawa rzymskiego, Uniwersitas, Kraków 1998.
Wołodkiewicz W., Zabłocka M., Prawo rzymskie. Instytucje, wyd. 2, Wydawnictwo C.H.
Beck, Warszawa 2000.
I. POJĘCIE PRAWA RZYMSKIEGO
1. Prawo rzymskie - zakres pojęciowy
Termin „prawo rzymskie” to nazwa wieloznaczna używana na określenie pewnych
rzeczywistości, które stanowią pewną całość złożoną na to co się określa jako „prawo rzymskie”, a
rozpatrywane osobno, są jednocześnie autonomiczne pojęciowo. Otóż zakres pojęcia
„prawo
rzymskie” obejmuje następujące znaczenia:
1. W literaturze „prawo rzymskie” określa się jako prawo historyczne starożytnego Rzymu,
które zostało stworzone i rozwijało się od najdawniejszych pomników prawnych Rzymu,
(czyli wydanie w połowie V wieku przed Chrystusem ustawy XII tablic), i obowiązywało w
państwie rzymskim w okresie od założenia Rzymu (753 r. B.Ch.), do końca istnienia tego
państwa: w zachodniej części do upadku Cesarstwa Zchodniorzymskiego (476 r. A.D.), a w
części wschodniej do śmierci cesarza Justyniana I (565 r. A.D.) i jego kodyfikacji prawa lub
do upadku Cesarstwa Bizantyjskiego w 1453 r. A.D., gdzie stosowano prawo rzymskobizantyjskie.; jak i to prawo, które później, po upadku tego państwa, odżywało wielokrotnie,
obowiązywało na nowo i częściowo obowiązuje nadal w Europie i poza Europą (tzw. prawo
rzymskie recypowane, prawo rzymskie „nowożytne” czy „współczesne”)”.1
2. Inaczej mówiąc, to tradycja romanistyczna w historii formowania się prawodawstw głównie
europejskich, opartych na prawie rzymskim skodyfikowanym przez Justyniana.2
3. W rozumieniu chronologicznym prawo rzymskie ulegające przeobrażeniom w samym
państwie rzymskim w różnych fazach jego rozwoju i w zależności od okresu, można
podzielić na: prawo rzymskie „archaiczne”, prawo rzymskie „przedklasyczne”, prawo
rzymskie „klasyczne”, prawo rzymskie „poklasyczne”, prawo rzymskie „justyniańskie”.3
4. Gdy chodzi o zakres obowiązywania, to czym innym było prawo obowiązujące obywateli
rzymskich w samej metropolii, a czym innym było rozmaite prawo lokalne tolerowane przez
Rzymian, a które obowiązywało w Italii i w prowincjach rzymskich.4
5. Natomiast ze względu na treść z całości prawa rzymskiego można wyodrębnić m.in.: prawo
rzymskie „publiczne”, prawo rzymskie „prywatne”, prawo rzymskie „sakralne”, prawo
rzymskie „karne”, prawo rzymskie „wojskowe” itd.5
2. Rzymskie pojęcie pr
(…)
… na zgromadzeniach plebejskich
początkowo obowiązujące plebejuszy, a od 287 r. przed Chr. lex Hortensia, cały lud,
●
PRAWO PRZEDKLASYCZNE – od wojen punickich połowa III w. przed Chr. do
końca republiki,
●
edykty magistratur – prawo pretorskie: pretor miejski (praetor urbanus), pretor dla
cudzozimeców (praetor peregrinus) - w sposób odważny i innowacyjny tworzyli nowe
środki prawne (actiones) i zarzuty procesowe (exceptiones),
●
ustawy – w większości uchwalane na zgromadzeniach plebejskich jako plebiscita;
zasady, którymi się kierowano przy uchwalaniu ustaw to: „Lex retro non agit” (Ustawa nie działa wstecz) i „Lex posterior derogat legi priori”- (Ustawa późniejsza
uchyla wcześniejszą),
●
jurysprudencja – świeccy prawnicy z wysokich warstw społecznych (nobilitas tj.
rządzącej warstwy społeczeństwa rzymskiego…
…
Natomiast o prawie pretosrkim tak pisał Marcianus (Digesta 1, 1, 8): „Ius honorarium viva vox est
iuris civilis” - (Ius honorarium29 jest żywym głosem prawa cywilnego), gdyż swoją działalnością
pretorzy wprowadzali zasady ius gentium oparte na rozsądku i słuszności.30 Za panowania cesarza
Hadriana (II w. po Chr.) zatarły się różnice między ius civile a ius honorarium, ponieważ tekst
edyktu pretorskiego został ostatecznie…
… ARCHAICZNE (STARORZYMSKIE) – od początków Rzymu do połowy
III w. przed Chrystusem, czyli do początku wojen punickich,
●
prawo zwyczajowe – normy prawa niepisane przekazywane z pokolenia na pokolenie
w formie zwyczaju przodków, szczególnie prawo prywatne (władza ojcowska,
małżeństwo, władza męża nad żoną, własność, dziedziczenie, zapisy), zawierały
sankcje sakralne, formowane przez orzeczenia sądów…
… został zakończony z chwilą ogłoszenia kodyfikacji
narodowych w XIX w.:
●
Francja 1804 r. francuski kodeks cywilny zwany kodeksem Napoleona (Code de Napoleon),
●
Austria 1811 r. austriacki kodeks cywilny (Allgemeines Bürgerlisches Gesetzbuch -ABGB),
●
Niemcy 1896 r. ogłoszony, a w 1900 r. wszedł w życie niemiecki kodeks cywilny dla całej
Rzeszy (Bürgerlisches Gesetzbuch – BGB), uchylający prawo pandektowe.
Wejście…
... zobacz całą notatkę
Komentarze użytkowników (0)