PRAWO KARNE WCZESNEGO ŚREDNIOWIECZA Przestępstwo i kara w ustroju plemienno-szczepowym. Wykształcenie się organizacji państwowej sprzyjało wykształceniu się podziału na przestępstwa publiczne i prywatne. Przestępstwa publiczne - zagrażające ogółowi, stopniowo rozszerzany zakres czynów (od zdrady, czarów, krzywoprzysięstwo, świętokradztwo) → charakter sakralny kary (poświęcenie przestępcy bóstwu). Przestępca łamał mir (pokój publiczny). Rodzaj kar zależny od rodzaju przestępstwa (niektóre wykonywane publicznie, inne potajemnie) Przestępstwa prywatne - naruszające interesy jednostki i jej rodu. Albo dochodzone na drodze sądowej, albo samopomoc (zemsta rodowa) → wywodziło się z przekonania, że ofiara nie zazna spokoju dopóki nie zostanie pomszczona (pomsta krwawa). Dokonany odwet powodował odwet z drugiej strony i tak w kółko. Dlatego możliwe było wykupienie się (okup - composito ), w celu zakończenia waśni/wojny rodowej. Przestępstwa publiczne i prywatne. W prawie średniowiecznym przestępstwa publiczne oparte były na złamaniu miru i naruszeniu interesów grup rządzących, zagrożone karą państwową . Stopniowo do prawa karnego przenikają nowe elementy wraz ze wzrostem znaczenia aparatu państwowego i organizacji kościelnej . Panujący jako strażnik miru, pobierał karę za jego złamanie, niezależnie od kary prywatnej. Stopniowo wykształcają się różne rodzaje miru: miejscowy , osobowy , mieszany . W przypadku złamania miru niedopuszczalna była ugoda bez zgody władzy państwowej. Do przestępstw publicznych zaczęto zaliczać obok zamachów na panującego i jego interesy polityczne, też na interesy materialne (regalia, fałszowanie monety itp) oraz przeciwko interesom Kościoła. Do przestępstw prywatnych zaliczano wszelkie krzywdy wyrządzone jednostce i jej rodzinie (też zranienie, zabójstwo) Przestępstwa prywatne wciąż dochodzone przed sądem (kłopotliwe) lub samopomoc → ale rozwój kar kompozycyjnych (okup) też w orzekaniu sądowym. Podstawowy podział przestępstw w prawie wczesnośredniowiecznym: przeciw państwu i panującemu przeciw religii przeciw życiu i zdrowiu przeciw mieniu przeciw moralności Sposoby ograniczania krwawej zemsty. rozszerzenie zakresu przestępstw publicznych (ściganych przez władzę) normy nakazujące pojednanie i przyjęcie okupu pod groźba kary państwowej za naruszenie miru. forma pojednania - przysięga, której złamanie równało się krzywoprzysięstwu. Wg Edyktu Rotara (prawo longobardzkie) podwójny okup w razie próby pomsty po pojednaniu. Powstają pośrednicy - jednacze (min. ustalenie wysokości okupu)
(…)
… w razie próby pomsty po pojednaniu. Powstają pośrednicy - jednacze (min. ustalenie wysokości okupu)
instytucja azylu (dzięki Kościołowi) → naruszenie azylu łączyło się z karą za zbezczeszczenie miejsca świętego. Z czasem instytucja ta rozszerza się na inne miejsca (dom szlachcica, miejsce odbywania sądów, młyn, droga publiczna, prom)
ograniczenie czasu na dokonanie zemsty - zakaz dokonywania kroków nieprzyjacielskich w święta → instytucja rozejmu bożego → przedawnienie dochodzenia krzywdy.
ograniczenia osób mogących dochodzić zemsty (np. Ruska Prawda) i na których można dokonywać zemsty (tendencja do ograniczania odpowiedzialności zbiorowej, np. Lex Gundobada, Kodeks Euryka, choć w praktyce ponosiło się ciężar okupu za przodków - wg prawa rybuarskiego do trzeciego pokolenia.)
Pojęcie przestępstwa. Charakter…
…. Ruska Prawda - oczyszczenie się przysięga po dokonaniu przestępstwa w odpowiedzi na początek), bezkarność zabójstwa w czasie legalnej wróżdy, wywołańca, czy nocnego złodzieja o ile został ten czyn ujawniony przez sprawcę (ciało wystawione na drodze publicznej, obwieszczenie sąsiadom).
pozostałości odpowiedzialności zbiorowej - np. opole, nakaz zapłacenia okupu za przestępstwo przodka, odpowiedzialność…
… odstraszania (prewencja generalna i szczególna)
Kary mutylacyjne jako samoistne lub dodatkowe lub zastępcze.
Wyjęcie spod prawa (proskrypcja) - możność bezkarnego zabicia
Zaoczne skazanie na śmierć - możność bezkarnego zabicia
Wygnanie z kraju często połączone z konfiskata mienia lub zniszczeniem majątku skazanego (np. Ruska Prawda nie przewidywała kar śmierci czy okaleczenia ale wygnanie z kraju wraz…
… → jedną z jej form było zabicie, konfiskata mienia, wygnanie.
kara publiczna jako odpłata za wyrządzone zło, ale wciąż nie współmierna do wagi czynu, choć nie tak nieograniczona jak zemsta rodowa.
kary talionu i wynikających z nich kary odzwierciedlające np. Edyka Rotara - śmierć dla kobiety zabijającej męża
kara śmierci - różne sposoby (powieszenie, ścięcie, ukamienowanie, utopienie, spalenie) > funkcja…
… samopomocy → połączenie elementów kary z odszkodowaniem.
Z czasem państwo coraz bardziej wnika w wysokość kar - tworzenie taryf kar (często bardzo kazuistycznie)
Elementy kary - główszczyzna lub pokutne/nawiązka + część dla władcy jako publiczna kara.
Główszczyzna zależna od statusu ofiary i sprawcy, płci i wieku
Nawiązka - wysokość zależna też od stopnia zranienia, rodzaju uszkodzenia.
Część publiczna…
... zobacz całą notatkę
Komentarze użytkowników (0)