2. Pośrednicy w handlu zagranicznym
Na rynkach zagranicznych przedsiębiorstwo może działać samodzielnie lub z
wykorzystaniem pośredników. Ze względu na zakres obowiązków i uprawnienia,
pośredników należy podzielić na działających:
⇒ na cudzy rachunek i w cudzym imieniu,
⇒ na cudzy rachunek i we własnym imieniu,
⇒ na własny rachunek i we własnym imieniu (rys..)1.
Rysunek.
Pośrednicy w handlu zagranicznym
Pośrednik
Na
cudzy
rachunek
Na własny rachunek i we
własnym imieniu:
d e a l e r,
d y s try b u to r
W cudzym imieniu:
We własnym imieniu:
A g e n t, C IF-a g e n t
K o m i s a n t,
m akle r
k o n s y g n a ta ri u s z
Źródło: Rymarczyk J., /red/, 1996, Handel zagraniczny. Organizacja i technika, PWE, Warszawa, s.40
Pośrednik, który działa na cudzy rachunek w wyniku swojej działalności nie osiąga
zysków i nie ponosi strat. Za swoje działania uzyskuje od zleceniodawcy prowizję, która
powinna pokryć jego koszty działania i zapewnić mu godziwy zysk. Natomiast zyski i straty z
działalności obciążają bezpośrednio mocodawcę. W przypadku, gdy pośrednik działa też w
cudzym imieniu zleceniodawca wchodzi też natychmiast w prawa i obowiązki strony wynikłe
z zaciągniętych przez pośrednika zobowiązań i podpisanych umów2.
Nieco inaczej jest w przypadku, gdy pośrednik działa na cudzy rachunek, ale we
własnym imieniu. Wówczas prawa i obowiązki umowne należą pierwotnie do pośrednika, a
dopiero później są przez niego odstępowane klientowi, na którego zlecenie on działa. Często
strona trzecia nie wie, czy pośrednik działa na cudzy rachunek, czy też na własny3.
Największą swobodę ma pośrednik działający na własny rachunek i na własnym
imieniu. To on ponosi koszty i ryzyko transakcji przez siebie dokonywanych. Korzysta też w
pełni z osiąganego zysku. Niestety ryzyko przez niego ponoszone jest też większe, bowiem
to jego obciążają straty wynikłe z działalności gospodarczej4.
1
Za: Rymarczyk J.,/red/, op cit, s.39 i kolejne
Białecki K.P., op cit, s.47, Rymarczyk J., op cit, s.39 i 41-46
3
Białecki K.P., op cit, s.47, Rymarczyk J., op cit, s.39 i 47-49
4
Białecki K.P., op cit, s.46, Rymarczyk J., op cit, s.39 i 50-51
2
2.1 Pośrednicy działający na cudzy rachunek
Najpowszechniejszym pośrednikiem jest agent handlowy. J. Rymarczyk definiuje go
jako: „…osobę fizyczną lub prawną działającą w cudzym imieniu i na cudzy rachunek stale
pośredniczącą
w zawieraniu umów kupna - sprzedaży w ramach posiadanego
upoważnienia…”5. Może on (agent) również posiadać upoważnienie do zawierania kontraktu
w imieniu klienta. Agencja handlowa zostaje ustanowiona, gdy zleceniodawca (zwany też
pryncypałem lub patronem) upoważnia osobę fizyczną lub prawną (zwaną odtąd agentem
handlowym) do aktywnego poszukiwania dla niego klientów, zbierania od nich zamówień i
prowadzenia wstępnych rozmów handlowych6. Jak wynika z zasady działania na cudzy
rachunek i w cudzym imieniu w momencie zawarcia umowy kończy się rola agenta, a
stosunek wiąże pryncypała i kontrahenta.
Agent to samodzielny
(…)
…
(zleceniodawcę, odpowiednika komitenta w umowie komisu. Umowa konsygnacyjna jest
połączeniem umowy komisu z umową składu (może być również połączeniem umowy
agencyjnej i składu). W umowie tej konsygnator (zleceniodawca) zleca
konsygnatariuszowi (pośrednik) sprzedaż towaru ze składu konsygnacyjnego24(rys.).
23
24
szerzej: Białecki K.P., op cit, s.63-64, Rymarczyk J., /red/, op cit, s.47-48
szerzej: Białecki K.P…
… rolę koordynatora.
Zawarcie współpracy następuje poprzez podpisanie między eksporterem a
dystrybutorem, a dealerem umowy. Umowa dealerska ma dwie charakterystyczne cechy:
⇒ stałe powierzenie towarów markowych (co zbliża ją do umowy komisu),
⇒ włączenie przedsiębiorstwa dealera do sieci producenta (co zbliża ją do umowy
agencyjnej)28.
Rysunek.
Dystrybutor jako pośrednik w handlu zagranicznym
Umowa…
… prowizji,
⇒ zakres uprawnień stron8.
Podstawą działania agenta handlowego jest stała umowa agencyjna. Umowa taka
zawiera klauzulę konkurencyjności chroniącą interes zleceniodawcy poprzez zakaz pracy
z innymi klientami, chroniącą interesy agenta
klauzulę wyłączności ograniczającą
zleceniodawcę do powierzenia swoich interesów na danym rynku lokalnym tylko jednemu
5
Rymerczyk J., op cit, s.41
Kaczmarek T.T…
… i obowiązki patrona,
⇒ okres ważności umowy i warunki jej wypowiedzenia,
⇒ klauzulę arbitrażową (patrz rozdział dotyczący kontraktów)12.
Jak już wcześniej stwierdzono umowa agencyjna precyzuje obowiązki agenta i pryncypała.
Zazwyczaj do obowiązków agenta należy:
⇒ przestrzeganie postanowień umowy oraz instrukcji pryncypała,
⇒ konsultowanie się z pryncypałem, gdy wykonywanie jego instrukcji staje…
… patentowych na rynku lokalnym agenta,
⇒ przeprowadzenie szkoleń pracowników,
⇒ niedopuszczanie do kolizji interesów agenta i patrona, szczególnie brak ukrytych zysków
(zakaz prowadzenia samodzielnej działalności handlowej i niedopuszczanie do nadużyć13.
Umowa agencyjna nakłada również całą grupę obowiązków na patrona. Do jego obowiązków
należy:
⇒ składanie agentowi ofert na artykuły objęte umową…
…: Białecki K.P., op cit, s.69, Rymarczyk J., /red/, op cit,s.51-52
18
CIF - cost insurance freight - formuła INCOTERMS 1990 oznaczająca, że sprzedający jest
zobowiązany pokryć koszty ubezpieczenia i frachtu (transportu na trasie głównej) - zobacz też
rozdział Zwyczaje i uzanse handlowe.
19
INCOTERMS 1990 - określone przez Międzynarodową Izbę Handlową, tradycyjnie wykorzystywany
w handlu zagranicznym podział…
…) praktyce handlu
zagranicznego można też spotkać innych pośredników. Należą do nich:
⇒ comprador - działający na rynkach azjatyckich, na zasadach zbliżonych do
działalności maklera,
⇒ broker - w Anglii, makler działający przede wszystkim na giełdzie londyńskiej,
pośredniczy w transakcjach pomiędzy jobberami i osobami spoza rynku
(publicznością),
⇒ jobber , członek giełdy działający na własny rachunek i ryzyko, a handlu
zagranicznym pośrednik zajmujący się transakcjami okazjonalnymi,
⇒ dystrybutor (USA) - hurtownik, który stanowi część sieci dystrybucyjnej firmy, na
kształt regionalnego centrum sprzedaży w rejonach gdzie firma nie ma własnej
sieci hurtowej,
⇒ konsultant - niezależny doradca z zakresu inżynierii lądowej (budownictwo) z
własnym biurem inżynierskim,
⇒ faktor - dawniej kupiec komisowy…
... zobacz całą notatkę
Komentarze użytkowników (0)