Polska myśl polityczno-prawna w latach 1864 1939
od pozytywizmu do ideologii narodowej:
w drugiej połowie XIX ogromną rolę w polskiej myśli politycznej odegrał pozytywizm - potężny prąd umysłowy, czerpiący pożywkę z definitywnego ugruntowania się stosunków kapitalistycznych w Europie, a zarazem wyrażający pojawienie się w nich pierwszych elementów imperializmu na ziemiach polskich ważną podnietą w kształtowaniu się pozytywistycznych mentalności i postaw była klęska powstania styczniowego - kładła ona kres romantycznym koncepcjom odrodzenia Polski za pośrednictwem walki zbrojnej z zaborcami
powracano do kultu „pracy od podstaw”, rehabilitowano „pracę organiczną”, stwarzano podwaliny dla szybszego rozwoju gospodarki kapitalistycznej
pozytywiści pragnęli wykorzenić z polskiego społeczeństwa wszelkie pozostałości „minionego” okresu - wyplenić przeżytki stanowe, feudalne i teologiczne, aby to osiągnąć postulowali poniesienie oświaty i nauki, zwalczania ciemnoty i niefrasobliwego stosunku mas do sprawy produkcji, przywrócenia prawa i wolności obywatelskich
polski pozytywizm głęboko przenikał m.in. do: stylu życia, filozofii, literatury, nauki i ideologii
w tym okresie rozgorzały namiętne dyskusje polityczne, prawne i historyczne dotyczące przyczyn upadku państwa polskiego
należy pamiętać, że społeczeństwo polskie, pozbawione co prawda swej państwowości, również ewoluowało i to na wzór zachodnioeuropejski - stawało się burżuazyjne, to z kolei rodziło zasadne pytania dotyczące ideowych uzasadnień narodowych przeobrażeń
w okresie od 1864 do 1914 w polskiej myśli politycznej różnie pojmowano kwestie narodu i jego cele:
po 1864 w doktrynę narodową i sprawę odzyskania niepodległości zaczęto włączać masy chłopskie i robotnicze - ostatecznie zanikała definicja „szlacheckiego narodu” na rzecz narodu ludzi pracy, narodu burżuazyjnego (ideę narodu burżuazyjnego najdobitniej przedstawił Aleksander Świętochowski, który uważał, że naród to „przedsiębiorstwo wzorowane na przedsiębiorstwie kapitalistycznym”)
inne stanowisko przedstawiali polscy konserwatyści, którzy naród określali jako „indywidualność historyczno-polityczną”, stąd wnioskowali, że przewodnią rolę w narodzie winna mieć szlachta, a także warstwa ludzi inteligentnych i pracowitych (połączenie sił szczytów ziemiaństwa, burżuazji i intelektualistów), nie zajmowali się kwestią chłopską (chłopi, wg nich, nie mieli liczyć się w narodzie, jako siła twórcza i władcza)
charakterystycznym składnikiem konserwatywnej myśli narodowej była idea integralnego nacjonalizmu, wywodzącego się z „teorii rodów” (wg niej naród polski powstał z połączenia rodów: polskiego, ruskiego, litewskiego i innych), przedstawiciele tej koncepcji postulowali sfederalizowanie powyższych narodów w jednym organizmie państwowym
(…)
… i wolnej, za szerokim wachlarzem praw obywatelskich (głównym przedstawicielem ruchu było PSL)
Narodowa Demokracja (endecja): w okresie dwudziestolecia międzywojennego najbardziej zaciekły przeciwnik sanacji, głównym teoretykiem obozu był Roman Dmowski, który racje polskie widział w sferze wierności zasadom narodowym a nie państwowym, nawiązywał do pozytywistycznej koncepcji narodu, często powoływał…
… nigdy nie odcinał się od powiązań z PPS, dla niego najważniejszą i nadrzędną wartością było państwo („naród może działać tylko przez państwo, to dzięki niemu może stać się podmiotem twórczego działania”). Przedstawiciele tego obozu początkowo opowiadali się za ustrojem demokracji parlamentarnej, później większy akcent kładli na ideę państwa autorytarnego.
chadecja: czyli chrześcijańska demokracja, stała…
… teoretykiem polskiej chadecji był Wojciech Korfanty.
nurty ogólnej refleksji nad prawem:
polscy prawnicy tej doby, a zwłaszcza dwudziestolecia międzywojennego, włożyli ogromny wysiłek w „oczyszczenie” prawa polskiego z naleciałości praw zaborców (kompilacja i kodyfikacja prawa)
żywo reagowano na ważniejsze koncepcje zachodniej myśli polityczno-prawnej (wielu zwolenników miał pozytywizm prawniczy, normatywizm…
... zobacz całą notatkę
Komentarze użytkowników (0)