To tylko jedna z 3 stron tej notatki. Zaloguj się aby zobaczyć ten dokument.
Zobacz
całą notatkę
Pojęcie i podstawowe formy sylogizmu Sylogizm jest to wnioskowanie, w którym z dwóch (rzadziej z większej liczby) przesłanek wynika w sposób konieczny i niezawodny wniosek. Mniej więcej tak właśnie definiował sylogizm Arystoteles (384-322), który jako pierwszy zajmował się teorią sylogizmu. Szczególnym uznaniem cieszyła się sylogistyka w średniowieczu wśród filozofów chrześcijańskich, którzy wnieśli duży wkład w jej rozwój. Sylogistyka stanowiła podstawowy trzon europejskiej logiki aż do początków dwudziestego wieku, kiedy jej miejsce zajęła współczesna logika formalna zdań. Klasyczny sylogizm, którym operował Arystoteles a potem filozofowie średniowieczni, zbudowany jest z trzech zdań kategorycznych. Dwa z nich stanowią przesłanki. Trzecim jest wniosek. Dlatego mówimy, że sylogizm zbudowany jest z dwóch przesłanek i wynikającego z nich - w sposób konieczny i niezawodny - wniosku. Zarówno przesłanki, jak i wniosek - to znane nam zdania kategoryczne. Tym, co jest szczególne w sylogizmie i co sprawia, że dany układ zdań stanowi właśnie sylogizm, jest budowa tych zdań. Jak wiadomo, główne elementy zdania kategorycznego - to podmiot i orzecznik. Nazywamy je terminami. Charakterystyczne dla sylogizmu jest to, dwie przesłanki mają jeden termin wspólny. Ten wspólny termin nazywa się terminem średnim. W tradycyjnym zapisie sylogizm wygląda następująco: M P S M --------- S P Na schemacie termin średni oznaczono literą M (od łac. medius terminus ). W pokazanym schemacie termin średni w pierwszej przesłance pełni rolę podmiotu (ale być w niej orzecznikiem), a w drugiej jest orzecznikiem (ale może być podmiotem). Widzimy na rysunku, że we wniosku powtarzają się terminy występujące w przesłankach, ale nie ma wśród nich terminu średniego. Przesłanki sylogizmu mogą występować w dowolnej kolejności. Tę pierwszą z nich, tzn. pisaną u góry, przyjęto nazywać przesłanką większą, a drugą - mniejszą. Stosownie do tego, termin P w przesłance większej nazywamy terminem większym, a termin S w przesłance mniejszej - mniejszym. Zauważamy przy tym, że termin mniejszy S występuje we wniosku jako jego podmiot. Natomiast termin większy P w tymże wniosku jest orzecznikiem (i stąd symbolika S oraz P, która, jak już wiemy, pochodzi od łacińskich nazw tych terminów subiectum i praedicatum ). Wszystkie te terminy w sylogizmie mogą i powinny występować tylko po dwa razy każdy. Siłą rzeczy, terminy występujące we wniosku (na schemacie oznaczono je jako S oraz P) mogą powtórzyć się w przesłankach tylko raz. Termin średni M nie powinien znaleźć się we wniosku. Za to w przesłankach może on pełnić zarówno funkcję podmiotu, jak i orzecznika. W zależności od tego właśnie, jaką rolę gra termin średni w przesłankach, w tradycyjnej logice wyróżnia się cztery podstawowe figury sylogistyczne:
(…)
… za podstawowe. 5 pozostałych trybów wynika z tych 24 podstawowych - z relacji podporządkowania z kwadratu logicznego. Wszystkie niezawodne tryby sylogistyczne otrzymały w średniowieczu swoje nazwy tak skomponowane, by kolejne trzy samogłoski występujące w tych nazwach wskazywały typ zdania kolejno: przesłanki większej, mniejszej i wniosku. Dla łatwiejszego zapamiętania 19 podstawowych (i najczęściej…
… e M P e M M a S M e S M a S M a S M i S ----------- ------------ ----------- ----------- ------------ S i P S e P S i P S o P S o P Nazwy niektórych trybów, podawane w różnych podręcznikach, mogą się nieco różnić, jednak muszą mieć dokładnie te same samogłoski i w tym samym układzie. …
... zobacz całą notatkę
Komentarze użytkowników (0)