Przedstaw podstawowe założenia filozofii Arystotelesa.
Przedstaw podstawowe różnice między racjonalizmem a empiryzmem.
Racjonalizm uznaje prymat refleksji i rozumu nad doświadczeniem, a więc przeciwstawia się empiryzmowi. W swych różnych postaciach racjonalizm albo całkowicie z doświadczenia rezygnuje, albo przyznaje mu wtórną rolę w procesie poznania.
Różnice między empiryzmem a racjonalizmem uwypuklają się w odpowiedziach na pytania o możliwość wiedzy wrodzonej, bierność i aktywność poznawczą człowieka, jego wolę. Jakkolwiek rozstrzygnięcia nie zawsze są biegunowo przeciwstawne, to zawsze obserwujemy zupełnie inny sposób argumentacji. Racjonalizm angażuje takie narzędzia jak dedukcja i doświadczenie wewnętrzne, zaś empiryzm - indukcję, obserwację, eksperyment.
Skrajny racjonalizm to stanowisko utrzymuje, że istnieją tylko czyste prawdy rozumu, zaś skrajny empiryzm głosi, że istnieją tylko czyste prawdy faktu.
Dla empiryków są doznania (treści) zmysłowe jedynym, a co najmniej podstawowym, źródłem wszelkiego poznania. Rozum może je co najwyżej porządkować lub uogólniać
Z punktu widzenia empiryzmu, powinna nauka przechodzić od obserwacji do teorii zgodnie z zasadami indukcjonizmu: najpierw należy poddać interesujące nas zjawiska dokładnej obserwacji i dokonać ich pomiaru. Dopiero teraz można próbować otrzymane rezultaty ująć w postaci - mniej lub bardziej ogólnej - teorii.
Z punktu widzenia racjonalizmu powinny wszystkie teorie podlegać kontroli zgodnie z zasadami dedukcji: ponieważ nie ma żadnych doświadczeń, które byłyby całkowicie niezależne od wcześniej przyjętych założeń teoretycznych, powinna teoria - w każdym przypadku - wyprzedzać wszelkie badania, ona właśnie powinna je inicjować oraz ukierunkować. W szczególności zaś, przed podjęciem i wykonaniem badań, należy na podstawie przyjętej teorii dokonać określonych przewidywań, a następnie porównać je oraz poddać kontroli na podstawie uzyskanych wyników badań empirycznych.
RACJONALIZM i EMPIRYZM - różnice
Racjonalizm i empiryzm to w teorii poznania dwa przeciwstawne stanowiska. Racjonalizm widzi w rozumie naczelne i jedyne źródło poznania i kryterium prawdy, podczas gdy empiryzm w teorii poznania daje pierwszeństwo doświadczeniu. Ponadto empiryzm jest przeciwstawny racjonalizmowi metodologicznemu, który głosi, że wiedza musi zostać potwierdzona metodami czysto rozumowymi, np dedukcją lub intuicją intelektualną.
Podobieństwa
Obie koncepcje doceniają poznanie przez bodźce zmysłowe, jednak dla empiryków zmysły są naczelnym źródłem poznania, podczas gdy dla racjonalistów bodźce zmysłowe mają znaczenie drugorzędne, a najważniejsze są idee i rozum.
Przeciwstawianie sobie racjonalizmu i empiryzmu skrytykował
(…)
…, to musimy jakoś zdefiniować, co to jest temperatura, zgodzić się na teorię tłumaczącą jak działa termometr i dopiero wtedy nasz eksperyment będzie miał jakiś sens. Tak więc to teoria definiuje fakty eksperymentalne a nie na odwrót. Stosowanie czystego empiryzmu - czyli samej obserwacji bez żadnych teoretycznych założeń - daje co najwyżej zbiory danych, z których zupełnie nic nie wynika. Kant nazwał to spostrzeżenie "przewrotem kopernikańskim" w teorii poznania. Z drugiej strony Kant zauważył, że racjonaliści nie znaleźli żadnego pewnego sądu syntetycznego a priori (uprzedniego, z założenia), któremu nie można by zaprzeczyć, zaś ich systemy są wewnętrznie sprzeczne. Słynne kartezjańskie "myślę, więc jestem" jest w istocie sądem analitycznym a posteriori (w następstwie faktu, drogą indukcji) i wymaga…
… obficie z danych na jego temat, których dostarczają nam zmysły (empiria)
RACJONALIZM (od starożytności, np. Arystoteles)
EMPIRYZM (od starożytności, a w nowożytności np. Locke)
Pokreślenie znaczenia ROZUMU.
Na rozumie opiera się poznanie.
Znaczenie ZMYSŁÓW
Poznanie opiera się na zmysłach, „tabula rasa”.
W kwestiach uzasadniania interesuje się odróżnianiem wiedzy fałszywej od prawdziwej.
W kwestiach…
… doceniają poznanie przez bodźce zmysłowe, jednak dla empiryków zmysły są naczelnym źródłem poznania, podczas gdy dla racjonalistów bodźce zmysłowe mają znaczenie drugorzędne, a najważniejsze są idee i rozum.
Przeciwstawianie sobie racjonalizmu i empiryzmu skrytykował Immanuel Kant, który podjął próbę syntezy obu nurtów. Kant wychodząc z gruntu empirycznego zauważył, że żaden eksperymentator nie pozostaje…
… doceniają poznanie przez bodźce zmysłowe, jednak dla empiryków zmysły są naczelnym źródłem poznania, podczas gdy dla racjonalistów bodźce zmysłowe mają znaczenie drugorzędne, a najważniejsze są idee i rozum.
Przeciwstawianie sobie racjonalizmu i empiryzmu skrytykował Immanuel Kant, który podjął próbę syntezy obu nurtów. Kant wychodząc z gruntu empirycznego zauważył, że żaden eksperymentator nie pozostaje…
... zobacz całą notatkę
Komentarze użytkowników (0)