Periodyzacja epoki staropolskiej Periodyzacja - wewnętrzny podział na epoki i okresy literackie. Renesans: 1. 1470- 1512 prerenesans 2. 1510- 1543 faza nowołacińska 3. 1543- 1584 renesans dojrzały 4. 1584- 1629 faza schyłkowa Barok: 1. 1580- 1630 wczesny 2. 1630- 1680 dojrzały 3. 1680- 1740 późny Oświecenie: 1. 1730- 1764 2. 1764- 1795 3. 1795- 1830 W Polsce pierwszy rocznik wydano już zapewne w końcowych dziesięcioleciach w. X, ale utwory literackie, odznaczające się walorami artystycznymi, zaczęły powstawać dopiero w wieku XI. Daleko trudniejsze jest wskazanie końca epoki. Średniowieczne tendencje literackie dominowały jeszcze przez cały wiek XV, zaznaczając swą obecność także w pierwszej połowie XVI stulecia. Ograniczymy się zatem do stwierdzenia, że w piśmiennictwie polskim przechodzenie od okresu przewagi tendencji średniowiecznych do fazy dominacji zjawisk renesansowych miało charakter procesualny i dokonywało się stopniowo w granicach od ok. połowy XV do ok. połowy XI w. Twórczość literacka tego okresu dzieli się na 3 etapy: 1. Okres pierwszy- przypadający w przybliżeniu na wieki XI i XII- to faza bezwzględnej dominacji języka łacińskiego, a zarazem przewagi prozy artystycznej nad formami poetyckimi. Literaturę tworzyli przeważnie autorzy obcego pochodzenia, chociaż już w wieku XI zaznaczył się pewien udział twórców rodzimych. Jeśli sądzić z zachowanych dzieł, na prozę literacką składały się głównie: hagiografia oraz dziejopisarstwo. Poezja liryczna zabłysnęła różnorodnością form i tematów. 2. Okres drugi- obejmuje wieki XIII i XIV- nadal dominował język łaciński, ale piśmiennictwo było już wtedy w większości dziełem rodzimych twórców, przeważnie wykształconych w kraju. Repertuar tradycyjnych gatunków prozatorskich wzbogacił się teraz o kaznodziejstwo. Nastąpił szybki rozwój poezji liturgicznej, uprawiano też różne odmiany tematyczne i formalne dramatu liturgicznego. W nurcie świeckim istotna rolę odgrywały dydaktyczne poematy „stanowe”, a także, być może, pieśni o charakterze okolicznościowym. Język polski stopniowo zyskiwał dla siebie miejsce w kręgu kultury pisma. 3. W okresie trzecim, przypadającym głównie na wiek XV, w literaturze nastąpiły ogromne zmiany. Emancypacja j. polskiego i jego stopniowa ekspansja na sferę tekstu pisanego zaowocowały bogatym i zróżnicowanym dorobkiem w zakresie poezji i prozy. W polskojęzycznej twórczości tego okresu dominowała tematyka religijna, a główną jej formą była pieść kościelna. Ewolucja śpiewu kościelnego zapoczątkowała proces formowania się zwrotkowych poematów epickich bądź lirycznych o
(…)
… Szaroszpatackiej. Znane są ponadto inne fragmenty
tłumaczeń Biblii na język polski, do których zaliczyć należy: fragment Księgi Rodzaju,
Przekład Księgi Wyjścia i Księgi Kapłańskiej oraz tzw. Harmonię ewangeliczną.
Spisane na początku XV stulecia na terenie diecezji krakowskiej tzw. Kazania gnieźnieńskie
zachowały się w rękopisie Biblioteki Katedralnej w Gnieźnie (stąd nazwa). Kodeks zawiera
10 kazań w języku…
… to, co powierzchowne, ukrywa głębszy
sens, co wywodzi się z egzegezy biblijnej. Sensy duchowe Biblii: alegoryczny, mistyczny,
moralny. Integumentum- płaszcz, ochrona, zasłona= Involuctum- dany obraz skrywa w sobie
głębszy sens.
Rozwijająca się u progu średniowiecza, zwłaszcza dzięki Aleksandryjskiej Szkole
Katechetycznej (święty Klemens I, Orygenes) oraz świętemu Ambrożemu z Mediolanu
i świętemu Augustynowi…
… zwany też
Psałterzem floriańskim (z ok. 1395-1405); Psałterz puławski z 2 połowy XV wieku oraz
Psałterz krakowski, zwany także Psałterzem Wietora z 1470 r., wydrukowany później
dwukrotnie w Krakowie u Wietora w r. 1532 i 1535. Fragmenty przetłumaczonych na język
polski bądź sparafrazowanych psalmów odnajdujemy także w: Karcie Świdzińskiego;
Modlitwach Wacława czy Wigiliach za umarłe ludzie.
Zachowało…
… za możliwe do pogodzenia rozumowo, opierając się
na ideach platońskich, udowadniał istnienie Boga. Z idealizmu Platona zaczerpnął dwoisty
pogląd na naturę człowieka, składającą się z pierwiastka duchowego i materialnego.
Charakterystyczne dla augustynizmu jest pojęcie predestynacji, czyli koncepcja, że do
zbawienia niezbędna jest łaska Boska.
Św. Tomasz z Akwinu- uważał, że dostępne ludzkiemu poznaniu nie są abstrakcyjne…
… leżało przekonanie, że
Bóg jednych obdarza łaską konieczną do zbawienia, drugich nie (teoria predestynacji).
Proste, cnotliwe życie, powodzenie w życiu doczesnym, powaga, rezygnacja z
przyjemności oddalających od Boga miały świadczyć o tym, iż Bóg predestynował
dane osoby do zbawienia. Człowiek sam nie mógł osiągnąć zbawienia, mógł tylko
sprawiać wrażenie, że taka jest boska wola. Gmina kalwińska miała…
… - jest przede wszystkim mądrym i odpowiedzialnym gospodarzem
swojej ziemi i ojczyzny. Pierwszorzędny patriota. Potrafi dbać o gospodarstwo, dom i służbę.
Ceni porządek, ład, zgodę i uczciwość. Jego życiowy cykl wyznaczają pory roku i prawa
naturalne. Jest pracowity i honorowy, we wszystkim zachowuje umiar, zawsze skromny i
spokojny ze stoicyzmem przyjmuje niespodzianki losu.
- Doskonałym autorytetem w tym względzie…
... zobacz całą notatkę
Komentarze użytkowników (0)