To tylko jedna z 3 stron tej notatki. Zaloguj się aby zobaczyć ten dokument.
Zobacz
całą notatkę
Zajączkowski „Szlachta polska” (Agata Kozłowska; 469-476)
Naczelną wartością ideologiczną w kulturze szlacheckiej w feudalnej Rzeczpospolitej było samo szlachectwo. Cena szlachectwa, wymiar jego wartości okazuje się zróżnicowany historycznie i warstwowo. Dążenia do izolacji nowo formującej się społ. stanowej ujawniły się wcześnie, przy czym podstawową materią stało się urodzenie. Dążenia te występowały już w XIII w., choć łatwo wówczas jeszcze można było dostać się nie-rycerzowi w granice rycerstwa. W wieku XIV stan szlachecki jest już uformowany na zasadzie rodowitości. Szlachcicem jest ten, kto rodzi się z rodziców szlacheckich. W wiekach XV i XVI liczne przechodzenie w szeregi szlachty bogatych rodzin mieszczańskich, zagrożonych w swym statusie społ. rosnącą preponderancją szlachty, przechodzenie dokonywane zazwyczaj drogą indywidualnego uzyskania adopcji do herbu. Temu procesowi stan szlachecki przeciwstawił się w XVI i XVII w. szeregiem konstytucji sejmowych, przejście to utrudniających. Specjalna doktryna ideologiczna, swoisty rasizm, występujący już u pisarzy wieku XVI, szczególnie silnie zakorzeniony i rozpowszechniony w lit. XVII w. W myśl tej doktryny o wartości osobnika decyduje zacność krwi płynącej mu w żyłach, cnoty przodków są dziedziczone przez wnuków, im szlachectwo starsze tym lepsze. Skarabellat - niepełne szlachectwo, zabraniała nowo nobilitowanym szlachcicom aż do 3 pokolenia piastowania urzędów i pełnienia poselstw. Główną przesłanką moralno - logiczną tej doktryny jest utożsamianie szlachectwa z cnotą i stanowienie boże. Bóg sam stworzył szlachectwo, które jest wartością już charyzmatyczną, co dopiero właściwie tłumaczy jego zhipostazowanie. Ale Bóg, który szlachectwo i polską szlachtę stworzył, jest Bogiem katolickim. Naród polski to naród szlachecki. Szlachta jest przedmurzem chrześcijaństwa. Wiele było potopów, ale z każdego szlachta wychodziła triumfująca. W czasie Sejmu Wielkiego na sesjach poświęconych sprawom podatkowym szlachta z całych sił protestowała przeciw pomysłom przeprowadzenia spisu ludności szlacheckiej. Liczenie - dobre wobec bydła i chłopów, będących elementami gospodarki folwarcznej, a więc świeckimi - nie może być stosowane wobec szlachty. Byłoby to zaglądaniem Bogu do kieszeni. W XV i w części w XVI w. szlachectwo oparte o zasadę urodzenia, było przede wszystkim instytucją prawną, w drodze adopcji herbu względnie łatwo dostępne osobnikom urodzonym poza stanem. W XVII w. szlachectwo - pozostając oczywiście instytucją prawną - stało się najsilniejszą wartością ideologiczną, stało się elementem kultury tak głęboko uczuciowo przeżywanym, że aż hipostazowanym, swoistym bytem idealnym, stało się wartością niemal absolutną, jeszcze społeczną - i dzięki fuzji z katolicyzmem - już transcendentną. XVIII w. - postępujące rozwarstwienie klasowe stanu i jego konsekwencje powoduje rozszczepienie ideologiczne. Dla znacznej części szlachty bogatej i magnaterii szlachectwo przestaje przedstawiać wartość tak wysoką, jak w XVII w. Konstytucja sejmowa z 1775 uzależniająca udzielenie nobilitacji od zakupu dóbr ziemskich i to znacznych. Wartość szlachectwa natomiast utrzymała swój wymiar wśród szlachty drobnej, ta bowiem zagrożona deklasacją, lub już zdeklasowana, w fakcie posiadania szlachectwa upatruje jedynej ostoi przed zupełnym upadkiem. Wśród szlachty tej żywa jest również doktryna zacności krwi. Równości oczywiście nie było wew. stanu szlacheckiego. Równość jako wartość ideologiczna mobilizowała szlachtę
(…)
…, w fakcie posiadania szlachectwa upatruje jedynej ostoi przed zupełnym upadkiem. Wśród szlachty tej żywa jest również doktryna zacności krwi. Równości oczywiście nie było wew. stanu szlacheckiego. Równość jako wartość ideologiczna mobilizowała szlachtę w walce z możniejszymi o utrzymanie ustroju demokracji szlacheckiej. Wszystkie masowe ruchy polityczne szlacheckie powołują się na równość całej szlachty…
… był też jednostką produkcyjną, warsztatem rolnym. Na czoło wszystkich wzorów sytuacji społ. obowiązujących w świecie szlacheckim wysuwać się począł wzór ziemianina jako najbardziej atrakcyjny. Wreszcie w okresie pańszczyźnianym sytuacja ziemiańska stała się współwyznacznikiem naprawdę dobrego szlachectwa - XVI, XVII i XVIII. Ideologia ziemiaństwa nie dosięgała znaczeniem szlachectwa, ziemiaństwo zaś nie stało się wartością o tym wymiarze co szlachectwo. Możemy mówić o ziemiaństwie jako o wartości dużej. Należy też podkreślić, że podobnie jak w wypadku szlachectwa ziemiaństwo też pozyskało wtórną racjonalizację ideologiczną. Została zaczerpnięta z kręgu wartości religii katolickiej. Wzór ziemiański stał się wzorem życia poczciwego, życia przebiegającego pod znakiem 2 cnót katechetycznych: pokory i miłości…
... zobacz całą notatkę
Komentarze użytkowników (0)