OGRODY ŚREDNlOWlECZA
Ogrody kultury europejskiej
Rozkwit średniowiecza datuje się od XI wieku. Nowe formy kultury tego okresu opierają się na hierarchicznym ustroju feudalnym i są powiązane z religią i Kościołem. Rozwinęła się sztuka. W architekturze kształtują się dwie wielkie formacje stylu: najpierw romańska — do połowy XIII wieku, a następnie gotycka — od XII wieku do końca średniowiecza. Powstają też rozmaite ogrody, a niektóre z nich, zwłaszcza w późnym średniowieczu, osiągają znaczny poziom rozwoju. W założeniach ogrodowych przeważało użytkowe ich znaczenie, ale zazwyczaj łączono uprawę roślin ozdobnych z użytkowymi.
Znaczna większość ogrodów średniowiecza nie wykazuje bezpośredniego powiązania kompozycyjnego z architekturą zabudowy w ich otoczeniu. Istniało natomiast powiązanie widokowe dominant terenowych i akcentów architektonicznych z otaczającym krajobrazem. Dotyczy to zwłaszcza lokalizacji niektórych klasztorów cenobijnych i eremickich . Elementy ogrodowe i poszczególne rodzaje roślin reprezentowały, oprócz swoistych walorów plastycznych, również wartość rzeczy symbolizowanych. Róża i lilia były w Kościele symbolami krwi męczeńskiej i czystości wiary, a ogrody w wirydarzach klasztornych nazywano niekiedy „rajem", nawiązując tym do raju biblijnego. Różne drzewa i kwiaty symbolizowały dobre uczynki. Symboliczne znaczenie miały też kwadratowe kamienie oznaczające cztery cnoty kardynalne: roztropność, wstrzemięźliwość, sprawiedliwość i męstwo. Dokładne poznanie formy średniowiecznych założeń ogrodowych utrudnia mała liczba źródeł historycznych i zabytków. Ogrody klasztorne
Rozległa działalność zakonów — zwłaszcza benedyktynów z Monte Cassino (od VI w.) i Cluny (od X w.), cystersów z Citeaux (od XI w.), Clairveaux (od XII w.) i Morimond (od XII w.) oraz kartuzów (od XI w.) — wywarła duży wpływ na kształtowanie ogrodów i uprawę różnych roślin użytkowych i ozdobnych; Duży rozwój zakonów i wzrost liczby klasztorów cechuje okres XI—XIII wieku. W licznych klasztorach zakładanych na terenie Europy reguła zakonna przewidywała również uprawę roli i ogrodów, w których stosowane udoskonalenia oraz uprawiane i aklimatyzowane rośliny rozpowszechniały się i na terenach okolicznych. Poszczególne zakony wytworzyły określony program, zasady lokalizacji oraz sposób rozplanowania klasztorów — nawiązujący zazwyczaj do wzoru budowli macierzystej. Pod względem układu przestrzennego i rodzaju powiązań z przestrzenią ogrodową reprezentują one dwa główne typy. Jeden pochodzi z klasztorów cenobijnych, w których zakonnicy prowadzą życie wspólne, drugi zaś z eremickich o odosobnionym życiu w pustelniach .
(…)
… tworzące altany lub cieniste chodniki. Różami i winoroślą obsadzano też często kraty ogrodzeń z łat drewnianych.
Ogrody użytkowe
Zazwyczaj w otoczeniu zamków urządzano również sad, warzywnik, chmielnik lub winnicę. Drzewa sadzono w rzędy, a całość ogrodu otaczano fosą z żywopłotem lub ogrodzeniem. Większość ogrodów użytkowych zawierała oprócz roślin uprawnych również ozdobne i stanowiła miejsce…
… okresu średniowiecza, ale także stosowano ją szeroko w ogrodach renesansu i baroku.
Ogrody uprawowe
Poza wirydarzem program klasztorów przewidywał rozmaite ogrody uprawowe. Przede wszystkim dostarczały one różnych owoców i warzyw na bieżące potrzeby klasztoru. Czasem były udostępniane do spacerów i wypoczynku, zwłaszcza dla chorych zakonników. Tę dodatkową funkcję spełniały zwłaszcza sady i winnice…
… pod poszczególne rodzaje upraw, tworząc: sady, winnice, warzywniki, zielniki, chmielniki i inne
Cenionym elementem ogrodów były wody otwarte. Wody używano do nawadniania upraw ogrodowych. Nad strumieniami i rzekami budowano młyny. Wody płynące wykorzystywano także do celów sanitarnych — były one odbiornikiem ścieków z budynków. Wielorakie wykorzystywanie wody wymagało zazwyczaj budowy sztucznych zbiorników…
… zamku, jego znaczenia i zasobności, były to różne rodzaje ogrodów o charakterze wyłącznie ozdobnym (hortus conclusus, ogrody zabaw), ozdobno-użytkowym (zielnik) lub użytkowym (sady, winnice, chmielniki, warzywniki). Różniły się też wielkością. Pod oknami komnat mieszkalnych, o ile było miejsce, między nimi a zewnętrznym murem zamkowym, urządzano zazwyczaj mały ogródek ozdobny, zamknięty ogrodzeniem…
…, nazywany hortus conclusus . Najczęściej opiekowały się nim kobiety. Sadzono tu różne kwiaty jak lilie i fiołki oraz krzewy a także zioła aromatyczne Bogatą roślinność ozdobną uzupełniały pod murem darniowe ławy do siadania, pergole do spacerów, pokryte pnącymi różami oraz ozdobne fontanny lub studnie. Ponieważ często i chętnie sadzono róże, ogródki te nazywano też różanymi.
Hortus conclusus, 1510
Ogrody…
... zobacz całą notatkę
Komentarze użytkowników (0)