Bolesław Prus „Ogniem i mieczem” - powieść z lat dawnych Henryka Sienkiewicza
Ogniem i mieczem, drukowane w „Słowie” i „Czasie”, wzbudziło ogromne zainteresowanie. Różnica w sądach polegała na tym, że jedni uważali je za arcydzieło chwili, inni - wszechczasów.
Dzieło ma wiele niedociągnięć, ale świadczy o ogromnym talencie autora.
pisał je z numeru na numer, szkielet powieści jest zupełnie fałszywy
mimo to czyta się je z zachwytem i daje wrażenie prawdy historycznej !
I.
Znakomity pomysł to połączenie tematu społecznego (wojna) z ludzkim (porwanie Heleny).
wojna wpływa na losy Skrzetuskiego i Bohuna, ale i oni potęgują jej zaciekłość
autor za mało jednak uwypuklił istotę wojen kozackich - czyli walki o ziemię i przywileje
Bardzo silnie zaakcentowane jest tu prawo przyczynowości.
np. Chmielnicki ratuje Jana na Siczy, bo ten wcześniej uratował jego itd.
brak zaakcentowania przyczyn wojny z Kozakami i przyczyn słabości Rzeczpospolitej !
II.
Cechą sztuki wielkiej jest ukazanie ogólnych praw i cech zjawisk w sposób zrozumiały dla ogółu. Nie można oceniać powieści Sienkiewicza miarą wrażenia, ale miarą historii i artyzmu.
III.
Grupy ludzi w powieści Sienkiewicza.
wojownicy polscy i kozaccy, gł. oficerowie i wodzowie, bo żołnierzy prawie nie widać
każda postać składa się z innych cech; jeśli się powtarzają, to w różny sposób (np. Bohun i Wołodyjowski są fechmistrzami, ale jeden góruje siłą, drugi szybkością)
żadna z tych cech nie jest jednak odkrywcza, wszystkie już kiedyś ktoś opisał
Wizerunki bohaterów i kipiące życiem obrazy to najlepsze cechy twórczości Sienkiewicza.
można by im zarzucić za duże efekciarstwo, np. w zakończeniach typu fiat voluntas Tua albo Bar... wzięty
za dużo księży, którzy tylko asystują możnym, a gdy mogą się na coś przydać - milczą (np. kiedy Jarema kazał wbić na pal Kozaka Sacharukę - posła, a jego towarzyszy ściąć), jedynym wyjątkiem jest były żołnierz - ks. Jaskólski
uwydatnianie cech bohaterów to niezbędny element sztuki, nie ujmuje im realizmu
Autor przebrał miarę w odmalowaniu wizerunku trzech postaci.
Skrzetuski za wcześnie jest przeznaczony na bohatera
Zagłoba i Podbipięta za bardzo wybili się przed wszystkie inne wątki powieści
Podbipięta jest za silny, za pobożny; ustęp o jego śmierci przesadzony obrazem aniołów, którzy przyszli, by wziąć go do nieba
Skrzetuski za bardzo się poświęca, włazi na każdą Golgotę, jaka pojawi się na horyzoncie (jedzie na Sicz, wymyśla Chmielnickiemu, nie szuka Heleny, wychodzi ze Zbaraża)
(…)
… na Sicz, wymyśla Chmielnickiemu, nie szuka Heleny, wychodzi ze Zbaraża)
Zagłoba pokazuje się jako stary pieniacz, ale zaraz ratuje Helenę, potem zmienia się w lwa; za dużo w nim sprzeczności, by mógł być realny
Czterej przyjaciele to: śmiertelnie kąsająca osa (Wołodyjowski), sfinks ze łbem wieprza (Zagłoba), gilotyna w ludzkiej postaci (Podbipięta), i - Jezus Chrustus w roli oficera jazdy (Skrzetuski…
… kozackie
gdy Chmielnicki żalił się na prześladowanie, król odrzekł: A nie masz szabli u boku? - mówiło się, że król chce dokonać z jego pomocą zamachu stanu, by uzdrowić kraj
magnateria nie chciała wojny ani z Turcją, ani z Tatarami
Chmielnicki widział, że do wojny może nie dojść, że godzą na jego życie, że król go nie uratuje, więc zaczął ściągać wojska; mimo zakazu króla, hetman Potocki napadł go, a Wiśniowiecki wspierał hetmana - wojna!
Chmielnicki głosił się sługą króla, więc może dałoby się wojnę załagodzić, ale król zmarł
Sienkiewicz pominął te fakty, a masę kozacką przedstawił jak najgorzej.
Bitwy są źle opisane - widzimy szańce, harcowników, ale nie same walki. Do tego myli fakty.
Potockiego zaraz na początku zdradzili jego Kozacy, cofał się, ale bohatersko; prawie wszyscy wyginęli; własny ojciec…
… Polski, ale to nasi go dręczyli i lżyli, Chmielnicki go szanował
Krzeczowski nie namówił Kozaków do zdrady, ale pod Żółtymi Wodami dostał się do niewoli tatarskiej, z której wykupił go (nie Skrzetuskiego!) Chmielnicki
Jarema był okrutny, buntowniczy i ambitny do szaleństwa; gdy król nie dał Potockiemu buławy wielkiej, a jemu małej - sprzeciwili się wojnie z Turcją i napadli na Kozaków; przez zerwanie…
... zobacz całą notatkę
Komentarze użytkowników (0)