Od organizacji do struktury społecznej Musimy obecnie postawić ostatni krok na drodze budowania coraz bardziej abstrakcyjnych kategorii służących do analizy życia społecznego. Wprowadzimy mianowicie pojęcie struktury społecznej, oderwane już ostatecznie od konkretnych ludzi, a charakteryzujące jedynie to, co metaforycznie nazywaliśmy „przestrzenią międzyludzką, a co stanowi najbardziej fundamentalną i swoistą właściwość społeczeństwa. W pojęciu organizacji społecznej ludzie byli jeszcze obecni, aczkolwiek pozbawieni swojej indywidualnej tożsamości. Występowali bowiem jako typowi przedstawiciele pozycji społecznych czy wykonawcy ról społecznych. W pojęciu struktury społecznej znikają jednostki, pozycje społeczne czy role, a pozostaje jedynie czysta sieć relacji między nimi, sam kształt czy forma organizacji, a nie organizacja w jej pełnej treści. Prekursorem nowoczesnego, abstrakcyjnego pojęcia struktury był w XIX wieku niemiecki myśliciel Georg Simmel. Nawiązując do starożytnego filozoficznego rozróżnienia formy i treści, wprowadza on do socjologii kategorię form społecznych. Socjologię postuluje traktować jako swoistą „geometrię społecznąʺ. Tak jak geometria bada pewne typowe kształty czy konfiguracje ‐okręgi, kwadraty, kąty, linie, bryły ‐ szukając ich cech i prawidłowości zupełnie niezależnie od tego, jakie uzyskują realne, materialne wcielenia ‐ na papierze, blacie stołu, ścianie budynku ‐ tak samo socjologia badać powinna czyste formy społeczne, formułować ich właściwości i prawa, abstrahując od tego, gdzie w realnym życiu społecznym występują. Taką formą stosunku społecznego jest np. dla Simmla konflikt, niezależnie od tego, czy jest to konflikt małżeński czy kłótnia pracownika z szefem, czy bójka dwóch uczniów, czy potyczka na wojnie. Inną formą jest współzawodnictwo i znów można je badać niezależnie od tego, czy realizuje się między badaczami na uniwersytecie, handlarzami na rynku czy biegaczami na stadionie. Jeszcze inną formą jest władza, czy to będzie władza ojca nad dzieckiem, lidera gangu nad jego członkiem czy biskupa nad proboszczem. W bardziej złożonej sieci stosunków społecznych taką formą może być np. kooperacja, niezależnie od tego, czy występuje w brygadzie roboczej, oddziale wojskowym czy mafii. A jeszcze inną formą ‐ hierarchia, niezależnie od tego czy spotykamy ją w fabryce, wojsku czy na uniwersytecie. Idąc tropem wskazanym przez Simmla, można rozważać samą formę, konfigurację czy kształt stosunków społecznych zawartych w obrębie organizacji społecznej, w oderwaniu od tego, kogo stosunki te wiążą (między jakimi pozycjami czy rolami występują) i jaka jest treść tych stosunków (rodzaj wzajemnych działań normatywnie wyznaczonych w odpowiednich rolach). Można na przykład zauważyć, że konfiguracja taka jest scentralizowana, bo stosunki koncentrują się na jednej pozycji. I odnajdziemy taką formę zarówno w rządzie, jak w mafii, jak i w orkiestrze symfonicznej. Albo kiedy indziej poszczególne pozycje ułożone są liniowo, na przykład w tym sensie, że komunikujemy się zazwyczaj tylko z tymi, którzy zajmują pozycję sąsiednią, a niewłaściwe jest przeskoczenie tej kolejności czy pominięcie jakiegoś ogniwa i to znów niezależnie od tego, czy jest to „droga służbowaʺ w biurze, czy „łańcuch dowodzeniaʺ w wojsku, czy rozmowa między siedzącymi obok siebie współbiesiadnikami przy stole weselnym.
(…)
… przysługujący organizacjom społecznym. Takie pojęcie jest nieco odmienne, właśnie bardziej abstrakcyjne, od stosowanego czasami w myśleniu potocznym, gdzie uzyskuje znaczenie bardziej konkretne, przedmiotowe (mówimy tu o „realistycznym pojęciu strukturyʺ). W sensie naukowym powiadamy najczęściej, że jakiś obiekt „posiadaʺ, „maʺ określoną strukturę, potocznie zaś stwierdzamy, że jakiś obiekt „jestʺ strukturą…
… wcieleniach. Wieżowce na Manhattanie i w Poznaniu, Uniwersytet Łomonosowa w Moskwie i Pałac Kultury w Warszawie, Katedra w Kolonii i Kościół Mariacki w Krakowie, okrągły stół w Radzie Bezpieczeństwa ONZ i stolik w paryskiej kawiarni ‐ to wszystko pary strukturalnie podobnych obiektów, które zarazem są strukturalnie odmienne od domków jednorodzinnych, świątyń barokowych czy biurek w urzędach. Czysta struktura…
… się w socjologii tzw. mikrostruktury (małe struktury społeczne) i makrostruktury (wielkie struktury społeczne). Niektórzy socjologowie stosują te kategorie w sensie bliskim myśleniu potocznemu, tak jakby chodziło tu o rozmiar, wielkość pewnych obiektów społecznych (np. rodzina czy krąg przyjaciół to dla nich mikrostruktury, a klasa społeczna czy naród to makrostruktury). Może warto by mówić tutaj po prostu…
… politycznymi, parlamentem, rządem, grupami nacisku, samorządami lokalnymi; struktura gospodarcza jako sieć powiązań między przedsiębiorstwami, resortami, bankami, sklepami, hurtowniami itp.). Najbardziej znane zastosowania takiego strukturalnego punktu widzenia w socjologii dotyczą trzech rodzajów organizacji. W badaniach nad rodzinami w społecznościach prymitywnych antropologowie społeczni wskazali…
… dostępem i dowolnym przemieszczaniem się uczestników na stan‐ding party czy w dyskotece. Amerykański psycholog społeczny Harold Leayitt dowiódł w badaniach eksperymentalnych, jak na przebieg interakcji wpływają cztery odmienne struktury komunikacyjne: „okrągʺ, „kołoʺ, „liniaʺ czy „igrekʺ (patrz diagram na stronie obok). Wreszcie w badaniach nieformalnych zbiorowości przyjacielskich czy towarzyskich…
... zobacz całą notatkę
Komentarze użytkowników (0)