To tylko jedna z 3 stron tej notatki. Zaloguj się aby zobaczyć ten dokument.
Zobacz
całą notatkę
Nawroczyński o życiu duchowym
BOGDAN NAWROCZYŃSKI (1882-1974)
(na podstawie: Życie duchowe. Zarys filozofii kultury, oraz Główna zasada Szkoły Pracy)
Odrzucenie momentu celowości, czyli astawienia na wartości (sens) świata kultury - rodzi wyjaśnienia naturalistyczne i socjologistyczne. Wyjaśnianie przeżyć wewnętrznych przez fakty zewnętrzne, czyli biologiczne lub społeczne, czyni z przeżyć kulturowych jedynie przejściowe zjawiska. Nie należy więc tak postępować (jak postępował np. Durkheim).
Składniki życia duchowego:
czynności - przeżycia wartości + cele/wartości. wytwory - materialne i niematerialne (np. decyzje moralne) skutki przeżyć i wartościowania.
9.1. O czynnościach i wartościach
Czynności kulturalne i kulturowe:
Każda czynność celowa jest kulturowa, ale nie każda jest kulturalna. Cel jest zawsze wartością, lecz wartość posiada znak: +, 0, -. Kulturalne są tylko cele o wartości dodatniej. Np. wielokrotnie wspomniane palenie czarownic jest czynnością kulturową o znaku „minus”, a więc czynnością niekulturalną.
Czynności bezpośrednie i pośrednie:
Bezpośrednia: dla kultury, drugiego człowieka. Pośrednia: dbając o siebie przy okazji chronię kulturę, np. kolekcjonuję drogie obrazy (jak np. amerykański nafciarz J. Paul Getty).
Definicja czynności:
Czynność kulturalna jest czynnością telehormiczną bezpośrednio lub pośrednio skierowaną na dodatnią wartość normatywną i zmierzającą do jej zrealizowania.
Wartości normatywne i nienormatywne:
Nienormatywna: ważna dla mnie, ale niekoniecznie dla ludzi o „wyrobionym sumieniu”. Normatywna: obowiązująca każdego, oczywista dla ludzi potrafiących „trafnie oceniać”, czyli dla tych, których sąd jest przystosowany do obiektywnego stanu rzeczy. A zatem wartości nie są wyłącznie subiektywne. Skąd się biorą, Nawroczyński nie pisze.
Sumienie rozumiane szeroko: moralne, naukowe, artystyczne. Wartości normatywne posiadają tzw. „walor” - obowiązują niezależnie od wartościowań. Walor posiada zasięg: rodzina, państwo, szerszy krąg kulturowy. Czy coś może posiadać walor uniwersalny? Zapewne prawdziwe zdania logiczne. Ale...
Wartości normatywne wolne i związane:
Lokalny (polski) walor z pewnością ma np. Pan Tadeusz. Ale czy samo piękno i miłość, w nim wyrażone, nie mają charakteru uniwersalnego? Piękno Pana T to wartość związana, a Pan T jest jej nosicielem. Lecz samo piękno jest „wolne”: to wartość absolutna, ma walor kulturowoniezależny. Spory dotyczące wartości dotyczą nie samych wartości, ale ich nosicieli (czyli dzieł, uczynków).
(…)
… i przeznaczenie. Nierozpoznanie sensu zdarza się, jednak człowiek kulturalny się stara go odnaleźć, tylko barbarzyńca od razu napali w piecu książkami. Nawroczyński nie pisze o „nadrozpoznaniu” - kiedy to np. drzwi od kurnika są brane przez archeologa za ołtarz. Spoistość wytworu:
Cechą wytworów jest spoistość, czyli organizacja wokół wartości (natura też jest spoista, ale inaczej, ponieważ nie organizuje się wokół wartości, a zatem nie ma „sensu” jako znaczenia i przeznaczenia). Spoistość i sens rosną równolegle.
9.3. Procesy duchowe
Składniki procesów:
To czynności i wytwory, ściśle splecione i przenikające się. Wytwory są zarówno wewnętrzne (podmiotowe, subiektywne) i zewnętrzne - umysł konstruktora i lokomotywa. Jedynie martwe kultury składają się wyłącznie z wytworów, natomiast żywa jest procesem i składa się także z czynności. Zatem lepiej mówić o niej: życie duchowe.
Kultura to jedność w wielości - 3 procesy splecione w jeden:
proces wnikającego używania (rozumienia);
kształtowania się;
tworzenia.
1. Wnikające używanie:
By kultura była żywa, należy jej używać (zgodnie z przeznaczeniem - sensem!): językiem mówić, w garnkach gotować... Nie ożywią jej więc archeolodzy, ich interpretacja…
... zobacz całą notatkę
Komentarze użytkowników (0)