M. Jasińska: Narrator w powieści nowe kręgi problemowe w badaniach:
ukształtowanie epickiej prozy,
czas,
narrator (chronologicznie najmłodszy).
Narrator ma wpływ na ostateczną wymowę ideową utworu i na jakości estetyczne (liczy się kim jest narrator, jego związek ze światem przedstawianym, z rzeczywistą osobą autora, liczy się koncepcja narracji, stosunek do przedmiotu opowiadania, ukazywanie się / zanikanie w dziele).
2 etapy w badaniach nad narratorem w powieści: normatywno-opisowy - 1) nurt badań koncentruje się na strategii punktów widzenia (czasem opowiadanie w 1. os. nie jest zaliczane do epiki) lub 2) gloryfikuje odpersonalizowaną formę narracji (sprzeciw wobec niechętnych narratorowi poglądów naturalizmu);
syntetyzująco-krytyczny:
dążność do pogłębienia, oceny osiągnięć teoretycznych, wysiłek przezwyciężenia normatywizmu na rzecz bezstronnego uhistorycznionego spojrzenia na rzeczywistość,
dążność do przełamania (anglosaskie to jest) tendencji ku banicji narratora, próba poszerzenia odpersonalizowanej problematyki „punktów widzenia” u autora i narratora.
Markiewicz wyróżnia 4 zasadnicze typy narratora: autorski,
jako fikcyjny podmiot autorski,
jako postać fikcyjna,
należący pozornie do świata przedstawionego.
Założenia metodyczne: ustalenie związku między narratorem a istotą epickości: narrator jest pośrednikiem w przedstawieniu (opowiadawczości), jest strukturalną koniecznością dla epiki;
przejawy podmiotu mówiącego w tekście pozwalają zbudować profil osoby opowiadającej;
narrator pojawia się w płaszczyźnie strukturalnie drugoplanowej gdy pośredniczy między zdarzeniem a słuchaczem. Gdy narrator wysuwa się na plan I - zachwianie charakteru epickiego.
Sposób występowania narratora w utworze - Petsch - głośny i cichy.
Najbardziej widać narratora, gdy:
jest w tekście osobą opowiadającą;
może sam siebie ukazać (pamiętnik, listy);
może go zaprezentować autor;
czasem narrator jako relator wydarzeń, czasem nie ukrywający swych narratorskich czynności;
mniej wyraziste - pośrednie sposoby ujawniania się narratora:
napomknięcia o literackim charakterze opowieści,
odniesienia się do czytelnika / słuchacza,
sposób mówienia, gdy narrator nie stara się być sprawozdawcą, ale się osobiście angażuje,
metafora, epitet.
Cicha obecność narratora obejmuje m.in. kompozycyjne aspekty opowiadania, swobodę w chronologii (elipsy, inwersje), zmiany dystansu narratora, tempa narracji, medium obserwacji, operowanie zakresem wiedzy i niewiedzy:
(…)
… się z celem adresat narracji:
skrócenie czasu podróży, zaciekawienie odbiorcy, pouczenie go / przekonanie o czymś, podzielenie się wiadomościami, przypomnienie czegoś, upamiętnienie, rozważenie, wyjawienie prawdy, obrona własna / czyjaś, szantaż;
narracja abstrakcyjna albo np. autobiografia, pamiętnik, kronika, dziennik, listy, opowiadanie ustne, monolog wewnętrzny.
Stosunek narratora do przedstawianego świata:
tendencja sprawozdawczo-informacyjna,
interpretacyjno-oceniająca,
dygresyjna.
Ad 1) Stara się plastycznie (sugestywnie / intrygująco przedstawić podmiot, największy stopień fascynacji przedmiotem opowiadania - przyznanie przedmiotowi obiektywnej wartości;
Ad 2) Świat przedstawiony jest ważny nie przez fakt istnienia, ale dlatego, że stanowi obraz porządku / nieporządku w posiadanym przez narratora totalnym obrazie rzeczywistości.
Ustosunkowanie się wyrażone może być pośrednio (przez ton opowiadania - liryzacja, humor, patos; pozaleksykalne środki stylistyczne - rytmizacja, szyk słów; kompozycyjny układ narracji) lub bezpośrednio (przez sądy interpretujące, oceniające, komentarze, apostrofy, parafrazy, jednoznaczne epitety, porównania i metafory.
Tendencja interpretacyjno-oceniająca…
... zobacz całą notatkę
Komentarze użytkowników (0)