To tylko jedna z 8 stron tej notatki. Zaloguj się aby zobaczyć ten dokument.
Zobacz
całą notatkę
Mury obronne średniowiecznego miasta w Polsce
Na wstępie chciałbym zaznaczyć ramy czasowe oraz terytorialne omawianego zagadnienia. Ramy czasowe to koniec XIII w. - w tym czasie powstawały pierwsze obwarowania i XV w. kiedy to obserwuje się zakończenie pierwszego etapu budowy murów. W I poł. XV w. można jednak obserwować prace modernizacyjne murów w związku z pojawieniem się broni palnej, która wymusiła zmiany oraz zastosowanie nowych rozwiązań architektonicznych. Omawiane terytorium obejmuje granice monarchii Kazimierza Wielkiego w końcowym okresie jego panowania, czyli Mazowsze (ziemia płocka, zakroczymska i wiska), odzyskane od Krzyżaków Kujawy i ziemię dobrzyńską, oraz północą część Wielkopolski z Wałczem, ziemię wschowską i Ruś. Obszary, które nie zostaną opisane to lenna, które w XIV w. były tylko przejściowo związane z królestwem (część Nowej Marchii z Gorzowem Wielkopolskim i reszta Mazowsza z Warszawą). Wzrost znaczenia murów przyszedł wraz z lokacją na prawie niemieckim. Miało to wpływ na przyspieszenie i zakończenie formowania się miast w Polsce. Pierwsze lokacje miejskie powstały z inicjatywy Henryka Brodatego na Śląsku na początku XIII w., a w połowie stulecia dotarły do Wielkopolski, Małopolski i Kujaw. Początkowo pojawiały się pojedyncze wieże koło wałów, a potem dopiero powstawały mury. System ten nie rozwinął się na podłożu lokalnej architektury, lecz został na tereny Polski importowany z zachodu i południa Europy. Szczególne znaczenie dla rozwoju miejskich fortyfikacji murowanych w Polsce miała osoba Kazimierza Wielkiego. W epoce kazimierzowskiej obwarowanych było 19 miast, np. Kaźmierz Krakowski, Wieliczka, Sandomierz, Łęczyca, Piotrków. Formalnym wyrazem był przywilej koszycki z 1374 r., w którym Ludwik Węgierski zobowiązał się nie pobierać żadnych podatków i nie żądać świadczeń od ludności na rzecz budownictwa obronnego, bez zgody ogółu szlachty. Pewne ożywienie przyszło na przełomie XIV / XV w. i w XV w. za czasów Jagiełły, co może wiązać się z zagrożeniem krzyżackim. W tym czasie mury były głownie dostosowywane do nowych sposobów walki przy użyciu broni palnej. Na początku XV w. w granicach królestwa murem zostało otoczonych 45 miast, z czego 42 na pewno. Informacje o fundatorach murów można znaleźć w wielu źródłach historycznych, zgodnie z którymi główna rola w tym względzie przypadała feudałowi. Jednak w myśl przywileju płockiego król zobowiązał się do sfinansowania inwestycji w 80 % a miasto w 20% oraz do ulg podatkowych. Mało które miasto mogło sobie pozwolić na samodzielne sponsorowanie budowy czy konserwacji murów. A więc król lub prywatny właściciel miasta był w średniowiecznej Polsce z reguły inicjatorem, a przeważnie i fundatorem obwarowań, i tylko bogatsze miasta pokrywały część kosztów budowy; na przykład Kraków, gdzie na przełomie XIV i XV w. miasto łożyło znaczne sumy na obwarowania. Fundator był początkowo właścicielem obwarowań; na przykład Władysław Łokietek utrzymywał w Poznaniu w 1299 r. łuczników strzegących murów. Po pewnym czasie obwarowania były przekazywane pod opiekę rady miejskiej, na której barki spadał obowiązek remontowania i utrzymywania fortyfikacji. Kolejną, ważną dla budownictwa osobą jest postać muratora. Podmiot ten nie jest zbadany dostatecznie dobrze. Można jedynie stwierdzić, że już w XIV w. naczelne ośrodki kraju miały stałe zespoły rzemieślników budowlanych, m.in. chodzi o Karków czy Poznań.
(…)
… baszty. Był to prostokątny, trzyścienny obiekt, otwarty w kierunku miasta i całkowicie wysunięty na zewnątrz linii murów. Grubość ich ścian była zbliżona lub taka sama jak grubość muru. Wymiary w planie wahały się od ok. 10,5 x 7,5 m w Sandomierzu do 6 x 4,5 m w Dobczycach. Baszty wykazują dużą różnorodność pod względem wysokości, co można wykazać na podstawie nielicznych zachowanych obiektów…
... zobacz całą notatkę
Komentarze użytkowników (0)