To tylko jedna z 6 stron tej notatki. Zaloguj się aby zobaczyć ten dokument.
Zobacz
całą notatkę
Modele społecznej psychologii poznawczej wyjaśniające zachowania zdrowotne i zmianę zachowań
Trzy grupy modeli ze względu na wyjaśniany zakres zachowania:
-motywacyjne (kształtowanie motywacji czy intencji podjęcia zachowania; ujmują czynniki decydujące o powstaniu zamiaru inicjacji zachowania)
-postintencjonalne (czynniki wpływające na wykonanie już istniejącego zamiaru)
- procesualne i fazowe (uwzględniają fakt, że zmiana zachowania przebiega w czasie, w postaci dających się wyodrębnić faz)
Model przekonań zdrowotnych.
- najstarszy, lata 50; miał wyjaśnić, w jaki sposób kształtuje się gotowość do udziału w akcji profilaktycznej;
- podobieństwo do modelu psychologicznej teorii podejmowania decyzji;
- spostrzegana podatność na chorobę = subiektywne prawdopodobieństwo zachorowania;
- spostrzeganie korzyści minus spostrzegane przeszkody = użyteczność wyniku;
- do wykonania działań praktycznych potrzeba trzech warunków:
a) obecność motywacji do działania (iloczyn spostrzeganej podatności i spostrzeganej powagi (muszą być większe niż 0));
b) ocena użyteczności działania (użyteczność musi być większa od poniesionych strat);
c) gotowość do działania (czynnik wyzwalający cue)
- próba dopasowania modelu do danych empirycznych pochodzących z bad. w warunkach naturalnych - rozbudowanie i objęcie trzech bloków zmiennych:
A) czynniki percepcyjno poznawcze (spostrzegana podatność i ocena jej powagi) B) czynniki środowiskowe (zmienne pośredniczące o charakterze społeczno - demograficznym oraz wiedza o chorobie - wpływają na A)
- zmienne pośredniczące i percepcyjne decydują o spostrzeganym zagrożeniu (który jest kluczowym elementem modelu;
C) bilans spostrzeganych korzyści i przeszkód
Zastrzeżenia:
- obejmuje zachowania prewencyjne zapobiegające chorobie lub jej wczesnego wykrywania, ale pomija inne zachowania zdrowotne;
- nie uwzględnia fazowości kształtowania się zachowania zdrowotnego;
Teoria uzasadnionego działania i teoria planowanego zachowania.
- modele motywacyjne (tak jak poprzedni z tym, że dwie ostatnie są ogólnymi teoriami psychologicznymi, a nie specyficznie dot. zdrowia, ponadto obejmują szeroki zakres zach.- nie tylko prewencyjne; dodatkowo uwzględniają wpływy społeczne oraz wprowadzono do nich intencje - zamiar wprowadzenia działania zdrowotnego);
Teoria uzasadnionego działania - Ajzen i Fishbein
- większość zach. znajduje się pod kontrolą wolicjonalną;
- główną rolę odgrywa intencja (najbliższy, bezpośredni czynnik determinujący zachowanie)
(…)
… uwagę na działanie czynników sytuacyjnych: bariery sytuacyjne (przeszkody) i zasoby (a wśród nich wsparcie społeczne).
5. Znaczenie procesów ważnych w realizacji intencji prozdrowotnych
- zwrócono uwagę na małą wartość predykcyjną intencji, co do podjęcia zachowania zdrowotnego (28% wariancji); więc poszukiwano procesów regulujących przekształcenie intencji w czyn
- Schwarzer wykorzystał koncepcję siły…
… zmiany zachowania:
faza motywacyjna kończąca się decyzją o zmianie (ważne są makrooddziaływania, kampanie reklamowe, akcje wzbudzania motywacji prozdrowotnej osób i gr. społ.; rola mechanizmu wpływu społecznego)
faza wprowadzanie zmian w zachowaniu, czyli urzeczywistnianie intencji(mikroodziaływania, szczególnie ukierunkowane na małe grupy, treningi zachowań prozdrowotnych: kluby sportowe, akcje…
… wspomagające działanie grup odniesienia, społ. lokalnej i wsparcie ze strony profesjonalistów
Warto wiedzieć i umieć ocenić w praktyce, jak działają predykatory zmiany zachowań, w jakiej fazie znajduje się osoba, której zachowania zdrowotne planuje się kształtować i zmieniać oraz jaka jest jej motywacja i cele zdrowotne
…
… czynnikiem determinującym zachowanie (bad. nie potwierdzają takiego związku). Ajzen i Fishben argumentują jednak, że poprawność metodologiczna wymaga stosowania wskaźników postawy i zach. na tym samym poziomie ogólności.
3. Modele fazowe zmiany zachowań związanych ze zdrowiem I. Transteoretyczny i stadialny model zachowań (Prochalska i DiClemente)
- stworzony w ramach psychoterapii z założeniem…
... zobacz całą notatkę
Komentarze użytkowników (0)